İlk yardım hakkında bilmeniz gereken herşey

Zehirlenmelerde İlkyardım


Zehirlenme nedir?

Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.

Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?

* Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal
* Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk
* Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, morarma, solunum durması
* Dolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması

Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?

Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.

Sindirim yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler genellikle ev yada bahçede kullanılan kimyasal maddeler, ıehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür


Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları), Lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur.


Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluşur.

Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Bilinç kontrolü yapılır,
* Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır,
* Yaşam bulguları değerlendirilir,
* Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
* Kusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,
* Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,
* Üstü örtülür,
* Tıbbi yardım istenir (112),
* Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir ;

Zehirli maddenin türü nedir?

* İlaç yada uyuşturucu alıyor mu?
* Hasta saat kaçta bulundu?
* Evde ne tip ilaçlar var?

Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Hasta temiz havaya çıkarılır yada cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır,
* Yaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC),
* Yarı oturur pozisyonda tutulur,
* Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir,
* Tıbbi yardım istenir (112),
* İlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır,
* Solunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır,
* Elektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz,
* Yoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır,
* Derhal itfaiyeye haber verilir (110).

Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Yaşam bulguları değerlendirilir,
* Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
* Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
* 15-20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır,
* Tıbbi yardım istenir (112).

Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları nelerdir?

* Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir).
* Hayati fonksiyonların devamının sağlanması
* Sağlık kuruluşuna bildirme (112)


Yanık nedir?

Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi yada radyasyon nedeni ile de oluşabilir.

Kaç çeşit yanık vardır?

Fiziksel yanıklar:

Isı ile oluşan yanıklar

Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar

Işın ile oluşan yanıklar

Sürtünme ile oluşan yanıklar

Donma sonucu oluşan yanıklar


Kimyasal yanıklar:

Asit alkali madde ile oluşan yanıklar

Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?

Derinlik

Yaygınlık

Bölge

Enfeksiyon riski

Yaş

Solunum yoluyla görülen zarar

Önceden var olan hastalıklar

Yanıklar nasıl derecelendirilir?

1. derece yanık: Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir.

2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır. Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir.

3. derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.

Yanığın vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?

Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.

Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir?

* Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir,
* Hasta/yaralının üzeri battaniye yada bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
* Yaşam belirtileri değerlendirilir (ABC),
* Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
*Yanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
* Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır,
* Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır,
* Takılan yerler varsa kesilir,
* Hijyen ve temizliğe dikkat edilir,
* Su toplamış yerler patlatılmaz,
* Yanık üzerine ilaç yada yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
* Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür,
* Hasta/yaralı battaniye ile örtülür,
* Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır,
* Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta / yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı) verilerek sıvı kaybı önlenir,
* Tıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?

Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir,

Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,

Giysiler çıkarılmalıdır,

Hasta/yaralı örtülmelidir,

Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır,

Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk yada ip gibi bir cisimle elektrik teması kesilmelidir,

Hasta/yaralının ABC’si değerlendirilmelidir,

Hasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,

Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,

Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,

Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?

Yüksek derece ısı ve nem sonucu vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya bazı bozukluklar çıkar. Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:

Adale krampları

Güçsüzlük, yorgunluk

Baş dönmesi

Davranış bozukluğu, sinirlilik

Solgun ve sıcak deri

Bol terleme (daha sonra azalır)

Mide krampları, kusma, bulantı

Bilinç kaybı, hayal görme

Hızlı nabız

Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?

Hasta serin ve havadar bir yere alınır,

Giysiler çıkarılır,

Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,

Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı yada soda içirilir.

Sıcak çarpmasında risk grupları var mıdır?

Sıcak çarpması için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık yada yaralanmalar için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler. Bu kişiler;

* Kalp hastaları
* Tansiyon hastaları
* Diyabet hastaları
*Kanser hastaları
* Normal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar
* Psikolojik yada psikiyatrik rahatsızlığı olanlar
* Böbrek hastaları
* 65 yaş üzeri kişiler
* 5 yaş altı çocuklar
* Hamileler
* Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar
* Yeterli miktarda su içmeyenler

Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir?

* Özellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
* Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
* Bol miktarda sıvı tüketilmelidir,
* Vücut temiz tutulmalıdır,
*Her öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
*Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
*Direk güneş ışığında kalınmamalıdır,
*Kapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.

Donuk belirtileri nelerdir?

Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur. Donuklar şu şekilde derecelendirilir.

Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.

* Deride solukluk, soğukluk hissi olur,
* Uyuşukluk ve halsizlik görülür,
* Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.

İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.

* Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
* Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir,
* Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.

Üçüncü derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.

*Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donukta ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
* Sakinleştirilir, kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez,
* Kuru giysiler giydirilir,
* Sıcak içecekler verilir,
* Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür,
* Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
* El ve ayak doğal pozisyonda tutulur,
* Isınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır,
* El ve ayaklar yukarı kaldırılır,
* Tıbbi yardım istenir (112).


Kırık nedir?

Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar darbe sonucu yada kendiliğinden oluşabilir. Yaşlılık ile birlikte kendiliğinden kırık oluşma riski de artar.

Kaç çeşit kırık vardır?

Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.

Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık uçları dışarı çıkabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi taşırlar.

Kırık belirtileri neler olabilir?

* Hareket ile artan ağrı
* Şekil bozukluğu
* Hareket kaybı
* Ödem ve kanama nedeniyle morarma

Ağrılı bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir?

*Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. (Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk, soğukluk)
* Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok

Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Hayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir,
* Hasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur,
*Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır (aksi takdirde gelişebilecek öden doku hasarına yol açacaktır,)
* Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilir),
*Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır,
* Açık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalıdır,
* Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir,
* Kol ve bacaklar yukarıda tutulur,
* Tıbbi yardım istenir (112).

Burkulma nedir?

Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır. Zorlamalar sonucu oluşur.

Burkulma belirtileri nelerdir?

* Burkulan bölgede ağrı
* Kızarma, şişlik
* İşlev kaybı

Burkulmada ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,
* Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır,
* Hareket ettirilmez,
* Tıbbi yardım istenir (112).

Çıkık nedir?

Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez.

Çıkık belirtileri nelerdir?

* Yoğun ağrı
* Şişlik ve kızarıklık
* İşlev kaybı

Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Eklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir,
* Kırık yerine oturtulmaya çalışılmaz,
* Hasta / yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
* Bölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir,
* Tıbbi yardım istenir (112).

Kırık çıkık ve burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır?

Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eşarp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.

Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

*Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır,
*Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır,
*Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır,
*Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye çalışılmamalıdır,
*Tespit kırık, çıkık. ve burkulmanın üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.

Tespit yöntemleri nelerdir?

Kol ve köprücük kemiği kırığı tespiti:

*Koltuk altına yumuşak malzeme yerleştirilir,
*Kol askısı yerleştirilir,
*Üçgen bandaj yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafına, tabanı gövdeyle aynı hizada olacak şekilde yerleştirilir,
*El dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına yerleştirilir. üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir, tespit edilen elin parmakları görülebilir şekilde olmalıdır,
*Kol askısı desteği, göğüs boşluğu ve yaralı kol üzerine yerleştirilir (geniş dış bandajda yerleştirilebilir.), böylelikle vücuda yapışık bir şekilde yaralı kol ve omuz eklemi sabitlenmiş olur.

Pazı kemiği kırığı tespiti:

*Sert tespit malzemesiyle yapılır,
*Kırık kemiği tespit edecek olan malzemeler yerleştirilmeden önce, kolun altına (koltuk boşluğundan yararlanılarak) iki şerit yerleştirilir,
*Malzemelerden kısa olanı koltuk altından itibaren dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
*Uzun olanı omuzla dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
*Daha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanarak tespit edilir. Şeritler çok kısa bağlanmamalıdır,
*Dirseği tespit için kol askısı takılır,
*Omur tespiti için, göğüs ve yaralı kol üzerinden geniş kumaş şerit veya üçgen bandaj uygulanır.

Dirsek kırığı tespiti:

*Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş tespit malzemeleri yardımıyla tespit edilir,
* Eğer bükülmüş vaziyette bulunduysa, bir kol askısı desteği yardımıyla tespit edilir.

Kol askısıyla ön kol, bilek ve el tespiti:

*Kırık dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için yaralı ön kolun altına üçgen kol askısı yerleştirilir. Hasta/yaralının boynunun arkasına üçgenin iki ucu düğümlenir,
*Aşırı hareket etmesini engellemek için geniş bir bandaj yardımıyla, gövdeye bağlanır.
Dirsek kemiği ve/veya ön kol kemiği kırığında sert malzemelerle tespit:

*Ön kolun altına 2 şerit yerleştirilir,
*Yumuşak maddeyle desteklenmiş sert tespit malzemelerinden biri parmak diplerinden dirseğe kadar içe, diğeri elin dış yüzünden dirseğe gelecek şekilde dışa konarak tespit edilir,
*Daha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanır, fazla sıkılmamalıdır,
*Dirsek eklemini tespit için kol askısı takılır,
*Bilek kemiklerinde veya el tarak kemiğinde, bölgeyi bir kol askısı ile tespit yeterlidir,
*Parmak kemiği kırıkları ile çıkığı ayırt etmek zordur. Tespit için, bir tespit malzemesi ile, yaralı parmak, yanındaki sağlıklı parmakla bandaj yapılabilir.

Pelvis kemiği kırığı tespiti:

*Her iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur,
*Sekiz şeklindeki bir bandajla bilekler tespitlenir,
*Doğal boşlukların altından (dizler ve bilekler) bandajları kaydırmak ve iki tanesi kalça ve dizler arasında diğer ikisi dizler ve bilekler arasında olacak şekilde düğümlenerek tespit edilir. Bütün düğümler aynı tarafta olmalıdır.

Uyluk kemiği kırığının tespiti:

Sert tespit malzemesi ve sağlam bacağı (ikinci bir tespit malzemesi gibi) kullanarak tespit etme:

*Bir el ayağın üst kısmına, diğeri bileğe konularak yaralı bacak tutulur ve sağlam bacakla bir hizaya getirmek için yavaşça çekilir. Aynı zamanda hafif bir döndürmede uygulanır,
*Her iki bacak arasına (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur,
*Sekiz şeklinde bir bandajla bilekler sabitlenir,
*Yaralının vücudunun altından, kımıldatmaksızın doğal boşlukları kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasına 7 kumaş şerit (veya benzeri) geçirilir,
*Yumuşak malzemeyle desteklenmiş sert tespit malzemesi, koltuk altından ayağa kadar yerleştirilir ve ayaklardan yukarı doğru bağlanır,
*Düğümler tespit malzemesi üzerine atılarak bandajlar bağlanır,
*Bilek hizasındaki bandaj öncekinin üzerine sekiz şeklinde bağlanır,
*Sert tespit malzemesi bulunmaması halinde, sağlam bacağı tek destek olarak kullanarak, geniş bandajlarla tespit edilir.

Diz kapağı kırığı tespiti:

* Geniş bandajlar yardımı ile iki bacağı birleştirerek dizkapağı tespit edilir. Dizin üst ve altında kalan bandajları sıkarken dikkatli olunmalıdır,
*Geniş ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa kadar yaralı bacağın altına yerleştirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniş bandajlarla bağlanabilir. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacıyla, sekiz şeklinde bir bandaj sarılır.

Kaval kemiğinin tespiti:

Uyluk kemiği kırığı tespitindeki gibidir,

*Bacaklar tutulur ve yavaşça çekilir,
*Doğal boşluklar kullanılarak (dizlerin altı, bileklerin altı) yaralı bacağın altından kumaş şeritler geçirilir,
*Uygun bir şekilde yumuşak dolgu malzemesiyle desteklenmiş tespit malzemelerinden biri iç tarafta kasıktan ayağa kadar, diğer tarafta kalçadan ayağa kadar yerleştirilir,
*Ayaklardan başlanarak şeritler dış tespit malzemesi üzerinde düğümlenerek bağlanır. Bilek hizasındaki bandaj ayak tabanı üzerine sekiz şeklinde düğümlenir.

Bileğin / ayağın tespiti:

*Yaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür,
*Bilek seviyesinde sarılmış sekiz şeklinde bir bandajla her iki ayak birlikte tespit edilir ve yumuşak malzemelerle iyice kaplanmış (rulo yapılmış bir battaniye) bir yüzeye dayamak suretiyle bacakları yukarıda tutmak gerekir.

Hayvan ısırmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Hasta/yaralı yaşamsal bulgular yönünden değerlendirilir (ABC),
* Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanır,
* Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır,
*Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır,
* Derhal tıbbi yardım istenmeli (112),
* Hasta kuduz ve/veya tetanos aşısı için uyarılmalıdır,

Arı sokmalarının belirtileri nelerdir?

Belirtiler kısa sürer. Acı, şişme, kızarıklık gibi lokal belirtiler olur. Arı birkaç yerden soktuysa, nefes borusuna yakın bir yerden soktuysa yada kişi alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir.

Arı sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Yaralı bölge yıkanır,
* Derinin üzerinden görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır,
* Soğuk uygulama yapılır,
* Eğer ağızdan sokmuşsa ve solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır,
* Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlarda tıbbi yardım istenir (112).

Akrep sokmalarının belirtileri nelerdir?

Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluşturur.

* Ağrı
* Ödem
* İltihaplanma, kızarma, morarma
* Adale krampları, titreme ve karıncalanma
* Huzursuzluk, havale gözlenebilir.

Akrep sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

* Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez,
* Yatar pozisyonda tutulur,
* Yaraya soğuk uygulama yapılır,
* Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır,
* Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz.

Yılan sokmalarının belirtileri nelerdir?

Lokal ve genel belirtiler verir :

* Bölgede morluk, iltihaplanma (1-2 hafta sürer)
* Kusma, karın arısı, ishal gibi sindirim bozuklukları
* Aşırı susuzluk
* Şok,kanama
* Psikolojik bozukluklar
* Kalpte ritim bozukluğu, baş ağrısı ve solunum düzensizliği

Yılan sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

*Hasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır,
*Yara su ile yıkanır,
*Yaraya yakın bölgede baskı yapabilecek eşyalar (yüzük, bilezik vb.) çıkarılır,
*Yasa baş ve boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır,
*Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır (Turnike uygulanmaz),
*Soğuk uygulama yapılır,
*Yara üzerine herhangi bir girişimde bulunulmaz (yara emilmez),
*Yaşamsal bulgular izlenir,
*Tıbbi yardım istenir (112).

Deniz canlıları sokmasında belirtiler nelerdir?

Çok ciddi değildir. Lokal ve genel belirtiler görülür :

* Kızarma
* Şişme
* İltihaplanma
* Sıkıntı hissi
* Huzursuzluk
* Havale
* Baş ağrısı

Deniz canlıları sokmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?

*Yaralı bölge hareket ettirilmez,
*Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır,
* Etkilenen bölge ovulmamalıdır.


KANAMALARDA İLKYARDIM


Kanama nedir?

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:

Kanamanın hızına,

Vücutta kanın aktığı bölgeye,

Kanama miktarına,

Kişinin fiziksel durumu ve yaşına.

Kaç çeşit kanama vardır?

Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır :

Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.

Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir. Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.

Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?

Dış kanamalarda ilkyardım:

*Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),

*Tıbbi yardım istenir (112),

*Yara yada kanama değerlendirilir,

*Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,

*Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,

*Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,

*Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,

*Kanayan bölge yukarı kaldırılır,

*Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,

*Şok pozisyonu verilir,

*Sık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,

*Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,

*Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,

*Hızla sevk edilmesi sağlanır.

Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri
Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?

Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.

Elde üçgen bandaj uygulama:

Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.

Ayağa üçgen bandaj uygulama:

Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.

Dize üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.

Göğüse üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.

Kalçaya üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır.

Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),

Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,

Uzuv kopması varsa,

Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?


Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır.

Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.

Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.

Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.

Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez.

Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.

Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir turnike gevşetilmelidir.

Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?

Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır.

Kopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve kapatılır.

Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.

Turnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.

Kopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.

Daha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.

Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır.

İç kanamalarda ilkyardım:

İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.

Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,

Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,

Tıbbi yardım istenir (112),

Asla yiyecek ve içecek verilmez,

Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),

Yaşamsal bulguları incelenir,

Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.


Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:

Burun kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Oturtulur,

Başı hafifçe öne eğilir,

Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,

Uzman bir doktora gitmesi sağlanır.

Kulak kanaması:


Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,

Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,

Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,

Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

ŞOK NEDİR?

Kelime anlamı SARSILMA demektir. Dolaşım sistemindeki kanın çeşitli nedenlerle azalması, hücrelere yeterli oksijenin gelmemesi sonucu ortaya çıkar.Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.


BELİRTİLERİ:

Kaza yerinde sessiz, sakin, hiç hareket etmeyen bir yaralının şuuru genelde yerinde olmayabilir.

Rengi soluk, Vücudu soğuk ve terli, Gözleri göz çukuruna batmış şekilde, sanki burnu sivrilmiş gibidir.

Nabız zayıftır ve hızlıdır. Solunum hızlanmıştır.

YAPILMASI GEREKENLER:

- Uygun bir yere sırt üstü yatırınız.

- Etrafındaki kalabalığı dağıtınız.

- Az hareket ettirmeye çalışınız.

- Beynin kan dolaşımını ve çalışmasını kolaylaştırmak için, başta kanama yoksa başı aşağı getirip, ayak ucunu kaldırınız.

- Yakasını, kemerini, gömleğini gevşetiniz.

- Solunum yolu tıkanıklığı varsa gideriniz.

- Gerekirse yapay solunum ve kalp masajı yapınız.

- Kanaması varsa kanamayı durduracak önlemi alınız.

- Kırık varsa tahta parçası ile tespit yapınız.

- Soluk almakta güçlük çekiyorsa baş ve göğüs kısmını hafifçe yükseltiniz.

- İhtiyaç durumunda dudakları ve dili birkaç damla su ile ıslatınız.


Kaç çeşit şok vardır?

Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:

*Kardiyojenik şok

*Hipovolemik şok

*Toksik şok .

*Anaflaktik şok

Şok belirtileri nelerdir?

*Kan basıncında düşme

*Hızlı ve zayıf nabız

*Hızlı ve yüzeyel solunum

*Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik

*Endişe, huzursuzluk

*Baş dönmesi,

*Dudak çevresinde solukluk ya da morarma

*Susuzluk hissi

*Bilinç seviyesinde azalma

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?

*Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

*Hava yolunun açıklığı sağlanır,

*Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,

*Varsa kanama hemen durdurulur,

*Şok pozisyonu verilir,

*Hasta/yaralı sıcak tutulur,

*Hareket ettirilmez,

*Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),

*Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok pozisyonu nasıl verilir?

*Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,

*Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),

*Üzeri örtülerek ısıtılır,

*Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,

*Belli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir.

YARALANMALARDA İLK YARDIM

YARA NEDİR?

Çeşitli nedenlerle vücut dokularının bütünlüğünün bozulması yada bir kısmının kaybına YARA denir. Yaralar 2 şekilde görülebilir:

Açık Yaralar, Kapalı Yaralar.

AÇIK YARALAR:

Deri yüzeyinde görülebilen yaralara Açık Yaralar denir.

*Sıyrık şeklindeki yaralar.

*Kesik şeklindeki yaralar.

*Delici yaralar.

*Ezici yaralar.

*Yırtılma şeklindeki yaralar.

*Ateşli silah yaraları.

*Isırma yaraları.

*Yanık yaraları.



KAPALI YARALAR:

Deri yüzeyinden görülmeyen, deri altı doku yaralanmalarına Kapalı Yara denir.

YARALANMALARDA İLKYARDIM:

YAPILMASI GEREKENLER:

*Yaralıyı emniyetli bir yere alarak oturtunuz veya yatırınız.

*Varsa önce kanamayı durdurunuz.

*Ellerinizi sabunlu su ile yıkayınız.

*Yara üzerindeki varsa giysileri dikiş yerinden sökünüz veya kesiniz.

*Yara çevresinde varsa kılları temizleyiniz.

*Yara üzerine pansuman koyduktan sonra yara etrafını sabunlu su ile temizleyiniz ve yaraya değmeyecek şekilde tentürdiyot sürünüz.

*Yara kirli ise pansumanı kaldırıp, yarayı merkezden dış çevreye doğru ılık sabunlu su ile yıkayınız.

*Yara üzerine pansuman koyup, sargı bezi ile sarınız.

*Yaralı kısmın altına kalın karton vb. koyup sararak tespit ediniz, dinlendiriniz.

*Ağrıyı, şişliği ve morluğu önlemek için o bölgeye havluya sarılı buz koyunuz.

*Yara içinde batık cisimler varsa, simitçik yapıp koyunuz ve sargı bezi ile sarınız.

YAPILMAMASI GEREKENLER:

*Yara üzerine tentürdiyot ve benzeri antiseptik sürmeyiniz.

*Yara üzerine yara tozu, pudra, merhem, kül, tütün vb. şeyler koymayınız.

*Yara üzerine pamuk koymayınız.

*Batmış olan cisimleri çıkartmayınız.

*Yaraya ve pansuman malzemesine el sürmeyiniz.


BOĞULMALARDA İLKYARDIM

Boğulmalar

Solunum yolunun yabancı cisim ile tıkanması sonucu olur.Bu yutulamayan bir yemek parçası olabildiği gibi, suda, göçük altında vb boğulmalarda olabilir.

Yapılması gerekenler:

Solunum yollarına kaçan yabancı cismi çıkarmak gerekir.

HEİMLİCH MANEVRASI: Solunum yollarına kaçan cismi çıkarmak için yapılan manevradır.

Şuuru kapalı hastada: Hasta sırt üstü yatırılarak çenesi yukarı kaldırılır elin ayası göbek çukurunun üstüne konarak art arda beş kez basınç uygulanır. Hastanın çenesi sağ elle açılarak sol el işaret parmağı ile yabancı cisim araştırılır çıktıysa dışarı alınır. Hasta soluk almaya başlamazsa suni solunuma geçilir. Eğer yabancı cisim çıkmadıysa aynı manevra tekrarlanır. Yardım gelinceye kadar canlandırma işlemine devam edilir.

Şuuru açık, hareket halindeki hastada: Hastanın arkasına geçip iki kol hastanın karnında birleştirilir art arda hastanın karnına basınç uygulanır.

Bebeklerde: Bebek sağ kolun üstüne yüzü koyun ve baş aşağıya yatırılır. Sırtına art arda vurulur, cisim çıkmazsa bu kez sol kolun üstüne sırt üstü ve baş aşağıya yatırılır, sağ elin baş ve orta parmağı ile göğüs kemiğinin üstüne art arda basınç uygulanır. Bu işlem cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır. Solunum kendiliğinden dönmezse canlandırma işlemine başlanır ve yardım gelinceye kadar devam edilir. Suda boğulmalarda hasta yan yatırılır, ağzındaki kum, yosun gibi yabancı cisimler temizlenir ve yaşam bulguları kontrol edilir gerekiyorsa canlandırma başlatılır.

KALP KRİZİ ve ilk yardımı

Kalp krizi yaşamı tehdit eden acil bir durumdur. Kalbi besleyen ana damarların daralması veya tıkanmasına bağlı olarak kalbin bir bölümüne yeterli kan ve oksijen gitmemesi sonucu oluşur. Eğer bu kan ve oksijen yetersizliği uzun sürerse kalp kaslarının bir bölümü ölür.

Kalp krizi belirtileri, aşağıdakilerden birkaçını ya da hepsini içerebilir. Santral göğüs bölgesinde aniden gelen ve ezici bir basınçla hissedilen, sabit, 20 dakika veya daha uzun süren, kola, omuza, boyuna, çeneye, sırt ortası ve mideye vuran göğüs ağrısı, aşırı terleme, bulantı, kusma, yoğun halsizlik, akıntı, korku, soluk mavimsi gri deri rengi, mavi tırnaklar ve nefes darlığı. Kalp ağrısı hazımsızlıkla karıştırılabilir. Eğer ağrınızın sebebinden emin değilseniz güvende olmak için kalp krizi gibi ele alın. En yakın acil sağlık kuruluşunu arayın ve aşağıda verilen ilkyardım talimatlarını uygulayın.

Kalp krizi tedavisi, hastanın bilincinin kapalı ya da açık olmasına göre değişir.

Bilinci Kapalı, Nefes Almayan Hasta:

En yakın acil sağlık kuruluşunu arayın, daha sonra müdahaleye başlayın. Kişiyi sert, rahat bir yere sırtüstü yatırın. Elinizi hastanın çenesine koyup yukarı kaldırırken diğer elinizi hastanın alnına koyup aşağı bastırarak başını arkaya yatırın.
Hastanın alnındaki elinizin baş parmağınız ve işaret parmağınızla hastanın burun deliklerini kapatın. Derin bir nefes alın. Ağzınızı hastanın ağzı üzerine sıkıca bastırın ve iki yavaş, derin nefes verin. Arada tekrar derin bir nefes alın ki hastaya taze hava verebilesiniz. Göğüs kafesinin yükseldiğini görene dek hava üflemeye devam edin.
Hastanın göğsü yükseldiğinde hava vermeyi durdurun. Ağzınızı çekin ve başınızı hastanın göğsüne doğru çevirin. Böylece kulağınız hastanın ağzının üzerinde olacaktır. Hastanın akciğerlerinden hava çıkışını kulağınızla hissedin ve dinleyin ayrıca göğsün alçaldığını gözlemleyin. Bu solunum işlemini her 5 saniyede 1 nefes vererek sürdürün.
Kişinin bilek ya da boyun atardamarını 5-10 saniye boyunca nabız için kontrol edin. Eğer nabız yoksa, kalp masajı eğitimi aldıysanız kalp masajına başlayın. Suni solunum kalp masajı sırasında da sürdürülmelidir. Bu işlemi tıbbi yardım gelinceye ya da hasta nefes almaya başlayıncaya kadar sürdürün.

Bilinci Açık Hasta:

En yakın acil sağlık kurumunu arayın, ilgiliye olası bir kalp krizini ve oksijen ihtiyacını iletin.
Hastayı nazikçe oturtun ya da yan oturur pozisyona getirin. Yatmak nefes almayı zorlaştırır.
Özellikle boyun çevresindekiler olmak üzere giysileri gevşetin. Hastayı bir battaniye ya da palto ile sararak sıcak tutun.
Hastayı sakinleştirin ve rahatlatın ama herhangi bir şey yedirip içirmeyin.
Eğer ambulans bulunamıyorsa hastayı en yakın hastanenin acil servisine götürün.
Bilinçsiz hasta kendine gelirse ve solunumu başlarsa yukardaki adımları izleyebilirsiniz.