Anasayfa
Doğal afetlerin çocuklardaki etkisi
Toplumu tümüyle etkileyen afetler çocuklarda
"güvenlik" ve "normallik-olağanlık-" duyularının sarsılmasına
neden olur.
Doğal afetler çocuk ve gençler üzerinde travmatik
etkilere neden olurlar. Tufan, fırtına, deprem gibi doğa olayları
insanların yaşadıkları ortamın yıkımına yol açtıkları
için yetişkinler açısından da korkutucudur. Toplumu
tümüyle etkileyen afetler çocuklarda "güvenlik"
ve "normallik-olağanlık-" duyularının sarsılmasına neden olur.
Kasırga, bora, hortum, şiddetli fırtına, deprem, tsunami ve seller sık
rastlanan doğa olaylarıdır. Genellikle kasırgaların oluşumu gün ya
da haftalar önce tahmin edildiğinden, fırtına öncesi
ailelerin ihtiyaçlarını sağlamaları ve hazırlanmaları
için zamanları olur. Ancak bu durum özellikle
çocuklarda korku ve endişenin duyulmasına yol açar.
Kasırga sonrası şiddetli rüzgar, yağmur, şimşek ve gök
gürültüsü nedeniyle olaydan haftalar ve aylar sonra
çocuklar seslere karşı korkuyla tepki verirler. Duygusal ve
fiziksel olarak tükenme hissederler. Bazı çocuklar
diğerleri yaralanıp hayatlarını kaybederken kurtuldukları için
suçluluk duyabilirler.
Bora, hortum gibi diğer doğa olaylarından farklı olarak depremler
herhangi bir uyarı meydana gelmeden oluşur. Bu durum felaket
kurbanlarında başa çıkmayı kolaylaştırıcı psikolojik uyumun
azalmasına neden olur. Hayatta kalanlar artçı şokların
sarsıntıları, patlama sesleri, yıkımı hatırlatan duman, is gibi
gerçeklerle karşılaşmak zorunda kalırlar.
Hortumlar da depremler gibi insanlara hazırlanmaları için zaman
tanımadan aniden oluşurlar. Birkaç dakika içinde geniş
çaplı yıkımlara neden olurlar. Özellikle çocuklar
için karmaşa ve şaşkınlık yaratan bu durumla başa çıkmak
çok zordur.
Tufanlar da uyarı olmaksızın oluşur. Şiddetini artırarak hızla hareket
ederek ağaçları devirir, yol ve köprüleri yıkar,
binaları harabeye çevirir. Yıkık ve terk edilmiş mekanlar, her
yeri kaplayan çamur ve soğuk insanları çaresizliğe
sürükler.
Seller bir gece içinde çekilmediği için yaşanılan
mekanların temizlenmesi günler, haftalar alabilir. Uzmanlar doğal
afetler sonrası sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyleri
farklı insanların, olaylar denetimlerinin dışında meydana geldiği
için, kendilerini güçsüz hissettiklerini ve
olumsuz duygusal tepkiler sergilediklerini belirtmektedir.
Doğal felaketler sonrası çocuklarda sıklıkla gözlemlenen
ortak duygular da bulunmaktadır. İnsanlar doğa olaylarını
tümüyle engelleyebilme yetisine sahip değildirler. Bu nedenle
çocuklarda da her şeyin kontrol dışı olduğu duygusu çok
belirgindir. Afetler doğal, alışılmış düzenin bozulmasına yol
açar.
Çocuk "Böyle bir felaket yaşanıyorsa, başıma her
türlü kötülük gelebilir"
düşüncesiyle güvenini yitirebilir. Emniyette olmadığı
duygusuna kapılır.
Travmatik etkiler yaratan doğa olayları sonrası çocuklarda sık görülen bazı belirtiler şunlardır :
- Okul öncesi çağ çocuklarında bebeksi davranışlar
sergileme, parmak emme, alt ıslatma, anne-babaya sıkıca sarılma,
yaramazlık, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlıktan korkma,
arkadaşlarından ve olağan günlük düzenden uzaklaşma v.b.
belirtiler gözlemlenebilir.
- İlkokul dönemi çocuklarında öfke, saldırganlık, gece
kabusları, okul reddi, dikkat dağınıklığı, arkadaş ve etkinliklerden
uzaklaşma, akademik ve davranışsal açılardan gerilemeler
görülebilir.
- Ergenlerde beslenme ve uyku düzensizlikleri, karmaşık duygular,
çelişkiler sinirlilik, fiziksel şikayetler (baş ve mide ağrıları
v.b.), dikkat dağınıklığı, okul başarısızlığı, suç işleme,
alkol, sigara ve uyuşturucu kullanma gibi belirtiler
gözlemlenebilir.
Bazı çocuklar felaketin kendilerinin daha önceden yapmış
oldukları kabahatler yüzünden olduğunu
düşünüp, suçluluk duyabilirler. Yaşanan olaylar
üzerinde konuşmaktan kaçınanlar bulunduğu gibi,
sürekli bu konu üzerinde konuşmayı isteyenler de olabilir.
Bazı çocuklar bu davranışların hiçbirini
göstermeyebilir, yaşadıkları sıkıntı dıştan fark edilmeyebilir.
Kimi çocuklarda ise bu sıkıntılara bağlı davranışlar haftalar
veya aylar sonra ortaya çıkabilir.
Ani yaşanan şiddetli tehdit duygusunun ardından çocuklar
olayların etkileriyle başa çıkabilmek için yaşamlarında
önemli olan yetişkinleri örnek alırlar. Anne-baba,
öğretmen ve diğer erişkinler doğal afetin ardından sakin
davranarak ve başlarına kötü bir şey gelmeyeceği konusunda
inandırıcı konuşarak çocuk ve gençlere yardım
edebilirler.
Anne-babalar doğal afetlerden etkilenen çocuklarına nasıl yardımcı olabilirler?
- Olaylar hakkında konuşmaktan kaçınmayın. Olanlardan sonra
aklınıza kelime gelmiyorsa, ona sarılarak “Bu gerçekten
hepimiz için zor bir durum” demek her zaman işe yarar.
Sakin davranarak anne-baba olarak her zaman onun yanında olacağınızı
belirtin. Olanlar konusunda çocuğunuza dürüst
davranın. Durumun ciddiyetini inkar etmeyin. “Üzülme
her şey yolunda” demek çocuğun endişelerini azaltmaz.
Çocuk yakın bir gelecek için bunun doğru olmadığını
bilir. Ona karşı sıcak ve sevecen davranın.
- Çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine
izin verin. Bazı çocuklar olayları tekrar tekrar anlatmak
isterler, bu yaraları sarma sürecinin bir parçasıdır. Onu
dikkatle dinleyin. Küçük çocuklar ise itfaiye
aracı, ambulans gibi oyuncaklarla oynayarak duygularını ortaya
koyabilirler.
- En kısa sürede olaylardan önceki ev düzenini sağlamaya
ya da yeni bir düzen oluşturmaya çalışın. Aile
üyelerinin bir arada olmasına özen gösterin.
Çocuğunuzun yetişkinlere yeniden güvenmesini sağlamak
için ona verdiğiniz sözleri mutlaka tutun.
- Çocuklarınıza medyada sık yer alan afetlere ilişkin haber ve
programları izletmeyin. Seyredebilecekleri diğer program
önerilerinden söz edin.
- Olaylarda yakınlarını ve arkadaşlarını kaybeden çocuklara
destek verilmelidir. Yetişkinler ölümle ilgili konuşmalardan,
törenlerden çocukları uzak tutarak onları koruyacaklarını
zannederler. Bu durum çocukta kaygı ve şaşkınlık yaratır.
Ölümü anlatırken basit bir dil kullanın. Çocuğun
yaşına uygun kısa, doğru bilgi verin. İsterse törene
katılabileceğini söyleyin ve orada nelerle karşılaşacağına dair
bilgi verin.
- Her kriz bir fırsattır. Çocuğunuza bu doğal afetlerin
toplumumuzdaki ve dünyadaki tüm insanları bir araya
getirdiğini anımsatın.
- Profesyonel destek alın. Okullarda görev yapan psikolojik
danışmanlardan, hastane ve diğer kurumlarda çalışan pedagog,
psikolog ve psikiyatrlardan yardım alabilirsiniz.
Eğitimciler doğal afetlerden etkilenen öğrencilere nasıl yardım edebilirler?
- Genellikle en kısa zamanda olağan günlük programa
dönmek uygundur. Ancak öğrenciler huzursuzsa okul
gününün başlangıcında grup halinde olaylar üzerinde
konuşulabilir. Öğretmenler günlük ders programının
dışına çıkarak şu soruları yöneltebilirler : “Olay
olduğunda nerdeydin? Ne olduğunu, ne gördüğünü,
neler işittiğini anlatmak ister misin? En zor, en kötü an ne
zamandı? Duyguların neydi? Şimdi ne hissediyorsun? Seni en çok
ne korkuttu?”.
- Kağıt, boya, kil, hamur gibi farklı malzemeler kullanarak resim
yapma, öykü yazma, anı köşesi oluşturma gibi etkinlikler
öğrencilere duygularını ifade etme olanağı sağlar.
- Dersleri daha kısa tutarak, daha az ödev verin. Doğal afetlerin nasıl meydana geldiğini öğrencilerinizle konuşun.
- Çocuklar hayatlarını kontrol edebildikleri duygusunu yeniden
kazanmak için somut bazı etkinlikler içinde yer
alabilirler; örneğin zarar görenler için bağışta
bulunmak, yakınlarına kart veya mektup göndermek, ölenleri
anmak için ağaç dikmek.
- Okulda ölüm haberini duyurabilecek en uygun kişi
müdürdür. Ölümü ilan ederken bu bilgiyi
tüm öğrencilerin aynı anda duyabilecekleri merkezi anons
sistemini kullanın. Daha sonra sınıfları tek tek dolaşın.
Özellikle en çok etkilenenlere gidin. Ölen
çocuğun sırasını veya eşyalarını kaldırmak için acele
etmeyin. Bu işlemleri yaparken çocuğun arkadaşlarından yardım
alın. Ölen çocuğun veya eğitimcinin ailesini ziyaret
etmeleri, evine mektup yollamaları için öğrencileri
cesaretlendirin. Cenaze törenleriyle ilgili düzenlemeler
yapılmalı, genel ilke olarak isteyen öğretmen ve öğrencilerin
cenazeye katılmalarına izin verilmelidir.
- Öğrencilerinizi meraklı gazetecilerden koruyun. Medyanın çocukları kullanmalarına izin vermeyin.
- Öğrencilerinize yaşadıklarının zor ancak geçici olduğunu
ve her şeyin mutlaka yoluna gireceğini sıklıkla hatırlatın.
Toplumu tümüyle etkileyen afetler çocuklarda
"güvenlik" ve "normallik-olağanlık-" duyularının sarsılmasına
neden olur.
Doğal afetler çocuk ve gençler üzerinde travmatik
etkilere neden olurlar. Tufan, fırtına, deprem gibi doğa olayları
insanların yaşadıkları ortamın yıkımına yol açtıkları
için yetişkinler açısından da korkutucudur. Toplumu
tümüyle etkileyen afetler çocuklarda "güvenlik"
ve "normallik-olağanlık-" duyularının sarsılmasına neden olur.
Kasırga, bora, hortum, şiddetli fırtına, deprem, tsunami ve seller sık
rastlanan doğa olaylarıdır. Genellikle kasırgaların oluşumu gün ya
da haftalar önce tahmin edildiğinden, fırtına öncesi
ailelerin ihtiyaçlarını sağlamaları ve hazırlanmaları
için zamanları olur. Ancak bu durum özellikle
çocuklarda korku ve endişenin duyulmasına yol açar.
Kasırga sonrası şiddetli rüzgar, yağmur, şimşek ve gök
gürültüsü nedeniyle olaydan haftalar ve aylar sonra
çocuklar seslere karşı korkuyla tepki verirler. Duygusal ve
fiziksel olarak tükenme hissederler. Bazı çocuklar
diğerleri yaralanıp hayatlarını kaybederken kurtuldukları için
suçluluk duyabilirler.
Bora, hortum gibi diğer doğa olaylarından farklı olarak depremler
herhangi bir uyarı meydana gelmeden oluşur. Bu durum felaket
kurbanlarında başa çıkmayı kolaylaştırıcı psikolojik uyumun
azalmasına neden olur. Hayatta kalanlar artçı şokların
sarsıntıları, patlama sesleri, yıkımı hatırlatan duman, is gibi
gerçeklerle karşılaşmak zorunda kalırlar.
Hortumlar da depremler gibi insanlara hazırlanmaları için zaman
tanımadan aniden oluşurlar. Birkaç dakika içinde geniş
çaplı yıkımlara neden olurlar. Özellikle çocuklar
için karmaşa ve şaşkınlık yaratan bu durumla başa çıkmak
çok zordur.
Tufanlar da uyarı olmaksızın oluşur. Şiddetini artırarak hızla hareket
ederek ağaçları devirir, yol ve köprüleri yıkar,
binaları harabeye çevirir. Yıkık ve terk edilmiş mekanlar, her
yeri kaplayan çamur ve soğuk insanları çaresizliğe
sürükler.
Seller bir gece içinde çekilmediği için yaşanılan
mekanların temizlenmesi günler, haftalar alabilir. Uzmanlar doğal
afetler sonrası sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyleri
farklı insanların, olaylar denetimlerinin dışında meydana geldiği
için, kendilerini güçsüz hissettiklerini ve
olumsuz duygusal tepkiler sergilediklerini belirtmektedir.
Doğal felaketler sonrası çocuklarda sıklıkla gözlemlenen
ortak duygular da bulunmaktadır. İnsanlar doğa olaylarını
tümüyle engelleyebilme yetisine sahip değildirler. Bu nedenle
çocuklarda da her şeyin kontrol dışı olduğu duygusu çok
belirgindir. Afetler doğal, alışılmış düzenin bozulmasına yol
açar.
Çocuk "Böyle bir felaket yaşanıyorsa, başıma her
türlü kötülük gelebilir"
düşüncesiyle güvenini yitirebilir. Emniyette olmadığı
duygusuna kapılır.
Travmatik etkiler yaratan doğa olayları sonrası çocuklarda sık görülen bazı belirtiler şunlardır :
- Okul öncesi çağ çocuklarında bebeksi davranışlar
sergileme, parmak emme, alt ıslatma, anne-babaya sıkıca sarılma,
yaramazlık, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlıktan korkma,
arkadaşlarından ve olağan günlük düzenden uzaklaşma v.b.
belirtiler gözlemlenebilir.
- İlkokul dönemi çocuklarında öfke, saldırganlık, gece
kabusları, okul reddi, dikkat dağınıklığı, arkadaş ve etkinliklerden
uzaklaşma, akademik ve davranışsal açılardan gerilemeler
görülebilir.
- Ergenlerde beslenme ve uyku düzensizlikleri, karmaşık duygular,
çelişkiler sinirlilik, fiziksel şikayetler (baş ve mide ağrıları
v.b.), dikkat dağınıklığı, okul başarısızlığı, suç işleme,
alkol, sigara ve uyuşturucu kullanma gibi belirtiler
gözlemlenebilir.
Bazı çocuklar felaketin kendilerinin daha önceden yapmış
oldukları kabahatler yüzünden olduğunu
düşünüp, suçluluk duyabilirler. Yaşanan olaylar
üzerinde konuşmaktan kaçınanlar bulunduğu gibi,
sürekli bu konu üzerinde konuşmayı isteyenler de olabilir.
Bazı çocuklar bu davranışların hiçbirini
göstermeyebilir, yaşadıkları sıkıntı dıştan fark edilmeyebilir.
Kimi çocuklarda ise bu sıkıntılara bağlı davranışlar haftalar
veya aylar sonra ortaya çıkabilir.
Ani yaşanan şiddetli tehdit duygusunun ardından çocuklar
olayların etkileriyle başa çıkabilmek için yaşamlarında
önemli olan yetişkinleri örnek alırlar. Anne-baba,
öğretmen ve diğer erişkinler doğal afetin ardından sakin
davranarak ve başlarına kötü bir şey gelmeyeceği konusunda
inandırıcı konuşarak çocuk ve gençlere yardım
edebilirler.
Anne-babalar doğal afetlerden etkilenen çocuklarına nasıl yardımcı olabilirler?
- Olaylar hakkında konuşmaktan kaçınmayın. Olanlardan sonra
aklınıza kelime gelmiyorsa, ona sarılarak “Bu gerçekten
hepimiz için zor bir durum” demek her zaman işe yarar.
Sakin davranarak anne-baba olarak her zaman onun yanında olacağınızı
belirtin. Olanlar konusunda çocuğunuza dürüst
davranın. Durumun ciddiyetini inkar etmeyin. “Üzülme
her şey yolunda” demek çocuğun endişelerini azaltmaz.
Çocuk yakın bir gelecek için bunun doğru olmadığını
bilir. Ona karşı sıcak ve sevecen davranın.
- Çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine
izin verin. Bazı çocuklar olayları tekrar tekrar anlatmak
isterler, bu yaraları sarma sürecinin bir parçasıdır. Onu
dikkatle dinleyin. Küçük çocuklar ise itfaiye
aracı, ambulans gibi oyuncaklarla oynayarak duygularını ortaya
koyabilirler.
- En kısa sürede olaylardan önceki ev düzenini sağlamaya
ya da yeni bir düzen oluşturmaya çalışın. Aile
üyelerinin bir arada olmasına özen gösterin.
Çocuğunuzun yetişkinlere yeniden güvenmesini sağlamak
için ona verdiğiniz sözleri mutlaka tutun.
- Çocuklarınıza medyada sık yer alan afetlere ilişkin haber ve
programları izletmeyin. Seyredebilecekleri diğer program
önerilerinden söz edin.
- Olaylarda yakınlarını ve arkadaşlarını kaybeden çocuklara
destek verilmelidir. Yetişkinler ölümle ilgili konuşmalardan,
törenlerden çocukları uzak tutarak onları koruyacaklarını
zannederler. Bu durum çocukta kaygı ve şaşkınlık yaratır.
Ölümü anlatırken basit bir dil kullanın. Çocuğun
yaşına uygun kısa, doğru bilgi verin. İsterse törene
katılabileceğini söyleyin ve orada nelerle karşılaşacağına dair
bilgi verin.
- Her kriz bir fırsattır. Çocuğunuza bu doğal afetlerin
toplumumuzdaki ve dünyadaki tüm insanları bir araya
getirdiğini anımsatın.
- Profesyonel destek alın. Okullarda görev yapan psikolojik
danışmanlardan, hastane ve diğer kurumlarda çalışan pedagog,
psikolog ve psikiyatrlardan yardım alabilirsiniz.
Eğitimciler doğal afetlerden etkilenen öğrencilere nasıl yardım edebilirler?
- Genellikle en kısa zamanda olağan günlük programa
dönmek uygundur. Ancak öğrenciler huzursuzsa okul
gününün başlangıcında grup halinde olaylar üzerinde
konuşulabilir. Öğretmenler günlük ders programının
dışına çıkarak şu soruları yöneltebilirler : “Olay
olduğunda nerdeydin? Ne olduğunu, ne gördüğünü,
neler işittiğini anlatmak ister misin? En zor, en kötü an ne
zamandı? Duyguların neydi? Şimdi ne hissediyorsun? Seni en çok
ne korkuttu?”.
- Kağıt, boya, kil, hamur gibi farklı malzemeler kullanarak resim
yapma, öykü yazma, anı köşesi oluşturma gibi etkinlikler
öğrencilere duygularını ifade etme olanağı sağlar.
- Dersleri daha kısa tutarak, daha az ödev verin. Doğal afetlerin nasıl meydana geldiğini öğrencilerinizle konuşun.
- Çocuklar hayatlarını kontrol edebildikleri duygusunu yeniden
kazanmak için somut bazı etkinlikler içinde yer
alabilirler; örneğin zarar görenler için bağışta
bulunmak, yakınlarına kart veya mektup göndermek, ölenleri
anmak için ağaç dikmek.
- Okulda ölüm haberini duyurabilecek en uygun kişi
müdürdür. Ölümü ilan ederken bu bilgiyi
tüm öğrencilerin aynı anda duyabilecekleri merkezi anons
sistemini kullanın. Daha sonra sınıfları tek tek dolaşın.
Özellikle en çok etkilenenlere gidin. Ölen
çocuğun sırasını veya eşyalarını kaldırmak için acele
etmeyin. Bu işlemleri yaparken çocuğun arkadaşlarından yardım
alın. Ölen çocuğun veya eğitimcinin ailesini ziyaret
etmeleri, evine mektup yollamaları için öğrencileri
cesaretlendirin. Cenaze törenleriyle ilgili düzenlemeler
yapılmalı, genel ilke olarak isteyen öğretmen ve öğrencilerin
cenazeye katılmalarına izin verilmelidir.
- Öğrencilerinizi meraklı gazetecilerden koruyun. Medyanın çocukları kullanmalarına izin vermeyin.
- Öğrencilerinize yaşadıklarının zor ancak geçici olduğunu
ve her şeyin mutlaka yoluna gireceğini sıklıkla hatırlatın.
