Böbrek ve Sigara

[AsiRuH]

Sigaranın insan sağlığına ne derece
zararlı olduğu iyi bilinen bir konudur. Sigaranın karsinojenik
özelliklerine ek olarak, ön planda kardiyovasküler
sistem ve solunum sistemi üzerine zararlı etkileri vardır. Bu
sistemler üzerine olan olumsuz etkileri sonucunda kalp ve damar
hastalıklarına, kronik obstrüktif akciğer hastalıklarına ve
akciğer karsinomlarına yol açabileceği gösterilmiştir.
Sigaranın üriner sistem üzerine de .karsinojenik etkileri
vardır. Sigaranın böbrek, böbrek pelvisi, üreter ve
mesane karsinomu gelişmesini kolaylaştırıcı etkisi uzun yıllardan beri
bilinmektedir. Bunların dışında, son yıllarda, sigaranın böbrek
fonksiyonları üzerine olumsuz etkilerinin olduğu ve böbrek
hastalarında böbrek yetersizliği gelişmesini hızlandırabileceği
anlaşılmıştır.

Sigaranın Böbrek Üzerine Olan Etkileri
Sigara içilmesi, normal kişilerde bile böbrek üzerinde
akut ve kronik değişikliklerin oluşmasına yol açar. Sigara,
sempatik sinir sistemini aktive ederek kan basıncında artışa ve
taşikardiye neden olur. Bunun sonucunda koroner dolaşım gibi belirli
bölgelerde vazokonstriksiyon oluşabilir. Ritz ve ark. tarafından
yapılan bir çalışmaya göre, sigara içilmesinin
plazma adrenalin konsantrasyonunu, kan basıncını ve nabız dakika
sayısını belirgin derecede artırdığı bildirilmiştir. Aynı
çalışmada, sigara içilmesi ile renovasküler direncin
% 1 i oranında arttığı, glomerüler filtrasyon hızının % 15
oranında azaldığı ve filtrasyon fraksiyonunun %18 oranında arttığı
görülmüştür. Sigaranın kardiyovasküler sisteme
olan bu akut etkileri muhtemelen nikotine bağlıdır
çünkü nikotin çiğnenmesi ile de benzer bulgular
gelişebilir

Gambaro ve ark. sigara içenlerde renal plazma akımının
içmeyenlere göre daha düşük olduğunu bulmuştur.
Ayrıca bu kişilerde plazma endotelin konsantrasyonunda artış
saptanmıştır. Yapılan bir başka çalışmada, hipertansiyonu ve
diabetes mellirosu olmayan kişilerde bile, sigara içimi ile
mikroalbuminüri arasında bir ilişki bulunmuştur. Diabetik olmayan
7476 kişide yapılan kesitsel bir sayısı ile korelasyon gösterdiği
saptanmıştır. Sigara içilmesinin yol açtığı
hiperfiltrasyon ve proteinüri uzun dönemde glomerüler
hasar ile sonuçlanabilir. Diabetik olmayan ve 64 yaşın
üzerindeki 4142 kişi üzerinde yapılan retrospektif bir
araştırmada içilen sigara sayısı ile serum kreatinin düzeyi
arasında bir paralellik bulunmuştur.

Sigaranın Hipertansiyonu Olan Hastalarda Böbrek Üzerine Olan Olumsuz Etkileri
Sigara içilmesi, hipertansif hastalarda kan basıncının kontrol
altına alınmasını güçleştirir. Ayrıca, sigara
içilmesi hipertansif hastalarda hedef organ hasarı riskini
artırr. Esansiyel hipertansiyonu olan ve sigara içen hastalarda,
sigara içmeyen hipertansiflere göre mikroalbuminüri
prevalansı yaklaşık 2 kat daha fazladır. Sol ventrikül
hipertrofisi olan hipertansif hastalarda yapılan bir başka
çalışmada, günde 20 taneden fazla sigara içen
hastalarda mikroalbuminüri prevalansının, hiç
içmeyenlere göre 1.6 kat daha fazla, makro albuminüri
prevalansının ise 3.7 kat daha fazla olduğu bildirilmiştir .
Hipertansiyonu olan 51 hasta üzerinde yapılan prospektif bir
çalışmada kan basıncının kontrol altına alınması durumunda bile
sigara içilmesinin böbrek yetersizliği gelişmesinde en
güçlü belirleyici faktör olduğu anlaşılmıştır .

Sigaranın Böbrek Hastalarındaki Olumsuz Etkileri
Sigara içilmesinin böbrek hastalarındaki olumsuz etkilerini
gösteren ilk çalışmalar tip 1 diabetes mellitusu olan
hastalarda yapılmıştır . Sigara içen tip 1 diabetik hastalarda,
nefropati gelişme riskinin, sigara içmeyenlere göre daha
fazla olduğu bu çalışmalarda anlaşılmıştır. Sigara
içilmesi, tip 1 diabetes mellitusu olan hastalarda
mikroalbuminüri gelişme riskini anlamlı derecede artmr . Aynca,
mikroalbuminüri döneminden belirgin nefropati dönemine
geçişi hızlandmr . Biesenbach ve ark. hem tip 1, hem de tip 2
diabetes mellituslu hastalardan sigara içenlerde kreatinin
klirensindeki azalmanın, içmeyenlere göre daha fazla azalma
olduğunu saptamışlardır.

Sawicki ve ark. 'nın yaptığı bir araştırmada, kan şekeri ve kan
basıncının iyi kontrol altına alındığı tip 1 diabetes mellitusu olan
hastalardan sigarayı bırakanlarda glomerüler filtrasyon hızındaki
azalma hızının, içmeye devam edenlere göre belirgin olarak
yavaşladığı bildirilmiştir. Bu bulgu, hastaların diabetik nefropati
geliştikten sonra bile sigarayı bırakma ile yarar görebileceğini
göstermesi açısından önemlidir.

Sigara içilmesinin diabetik nefropati dışındaki diğer
böbrek hastalıklarında da olumsuz etkilerinin olduğu
bilinmektedir. Büyük bir epidemiyolojik çalışma olan
MRFIT (Multiple Risk Factor Intervention ,Trial) çalışmasında,
sigara içenlerde son dönem böbrek yetersizliği
riskinin, içmeyenıere göre daha fazla olduğu
görülmüştür. Sigara içilmesinin böbrek
yetersizliği gelişme riskini artıncı etkisi kronik glomerulonefrit,
polikistik böbrek hastalığı ve lupus nefriti gibi diğer kronik
böbrek hastalıklarında da gösterilmiştir. Ayrıca, sigara
içilmesi, renal arter ve dallarında aterosklerozu
kolaylaştırarak renal arter stenozu ve iskemik nefropati gelişmesini
hızlandırabilir.

Son dönem böbrek yetersizliği nedeniyle diyaliz tedavisine
başlanan hastalarda da sigaranın bıraktırılması için gayret
edilmelidir. En sık ölüm nedeninin kardiyovasküler
hastalıklar olduğu diyaliz hastalarında sigara içilmesi
morbidite ve mortaliteyi ciddi derecede artırabilir. Sigara
içilmesinin böbrek transplantlı hastalarda da böbrek
üzerine olumsuz etkileri vardır. Böbrek transplantlı 645
hasta üzerinde yapılan bir çalışmada sigara
içilmesinin graft prognozunu olumsuz yönde etkilediği
görülmüştür . Ayrıca, sigara içilmesi,
böbrek transplantlı hastalardaki sık morbidite ve mortalite nedeni
olan kardiyovasküler hastalık riskini de artırır.