TEMEL GRAFİK TERİMLERİ

[AsiRuH]

Grafik: Harfleri, sözcükleri, tümceleri,
fotoğrafları, biçimleri, renkleri kağıt üzerinde bir zevk
ve oranla yerleştirme ve bu yerleştimede yenilik ve çekicilik
oluşturma sanatına grafik denir. Eski Yunancadaki "Grapnein" (yazmak)
kelimesinden dilimize geçmiştir.

Tasarım: Planlamaya dayalı belirli bir amaç gözeten yaratıcı bir eylemdir.

Grafik
Tasarım: Okunan izlenen görüntülerin tasarımı şeklinde
tanımlanır. Grafik tasarımda görsel unsurlar kenar
çizgileri ile aynı yönde yerleştirildiklerinde düzenli
ve durağan, karşıt yönde yerleştirildiklerinde dinamik ve enerjik
bir yapı oluştururlar.

İletişim: Gönderici ve alıcı olarak
adlandırılan iki insan ya da insan grubu arasında gerçekleşen
bir duygu, düşünce, davranış ve bilgi alış verişidir.

Grafik
İletişim: Görüntülerden oluşan bilgilerin değiş-tokuşu
olarak tanımlanır. Yazılar, resimler ve fotoğraflar başlıca grafik
iletişim araçlarıdır. Bir mesajın açık, ekonomik ve
estetik yollarla üretilmesi, grafik iletişimin başlıca amacıdır.
Grafik iletişimin ekonomik olması demek, mümkün olan en az
sayıda görsel imgenin, mümkün olan en yüksek sayıda
bilgiyi aktarabilmesi demektir. Örnek: Erkek/kadın tuvaletlerini
ya da giriş çıkışı grafik imgelerden anlarız.

Grafik
Tasarımın Öğeleri: Çizgi , ton, renk, doku, biçim,
ölçü, yön olarak ifade edilebilir. /
Çizgiler karakterlerine göre ve konumlarına bağlaı olarak
bazı mesajlarda iletirler. Örneğin; yatay çizgi durgunluk,
dikey çizgi saygınlık, diyagonal çizgi canlılık, kıvrımlı
çizgi zerafet ifadesi verir./ Tonlar genellikle görsel
imgenin yarımton reprodüksiyon tekniği ile tramlanması yoluyla
elde edilir. Ton ve çizgi tasarımda kontrastlığı oluşturan
elemanlardır. / Renk, bir tasarımı meydana getiren yapı taşlarından
biridir. Renkler, izleyen üzerinde değişik etkiler uyandırırlar.
Bunların bir bölümü kişisel, bir bölümü
ise genllenebilir duygulardır. Örneğin; sıcak renklerin uyarıcı,
soğuk renklerin ise gevşetici, dinlendirici olması renklerin
genellenebilir etkileri olarak değerlendirilebilir. / Doku, bir
yüzey üzerinde tekrarlara dayalı biçimsel bir
düzen olarak adlandırılabilir. Örneğin zeminde kullanılan bir
ahşap, mermer vb.dokusu. / Bir grafik tasarım ürünü,
farklı ölçülerdeki görsel unsurların bir araya
gelmesiyle oluşur. / Bir tasarım yüzeyi üzerinde bulunan
çizgisel, tipografik ve görsel unsurların yönü
önemlidir. Örneğin: Bir gazete haberinde yer alan insan
fotoğrafi ilgili habere doğru bakmalıdır.

Mesaj: Bir kimseye verilen, gönderilen iletilen bilgi, haber.

Hedef
Kitle: Ilgi alanları ve özellikleri ayrıntılı bir biçimde
tanımlanmış bir kitledir. Bir kişi ya da kurumun davranışlarından,
kararlarından, uygulamalarından dolaylı ya da dolaysız olarak etkilenen
grup olarak ifade edilebilir.

Sanat Yönetmeni: Reklam
ajanslarında metin yazarı, fotoğrafçı, uygulamacı grafiker,
müşteri temsilcisi vb. elemanlarla çalışan, etkili reklam
üretimi ve tasarımından sorumlu kimse.

Grafiker:
Görsel sanatlar alanındaki ressam, heykeltraş gibi meslek
mensuplarından biri olan grafikerler, basılması istenen materyali
estetik kurallar çerçevesinde baskı için
düzenleyen; yazıları ve görsel unsurları işin niteliğine
uygun bir grafik dili kullanarak çekici hale getiren ve bu yolla
etkili iletişim ortamı yaratan sanatçılardır.
Günümüzde grafikerlerin sanat bilgisi ve el becerisi
yanında, psikoloji ve iletişim bilimleri ile de yakından ilgilenmesi
gerekmektedir.

Gün geçtikçe matbaalarda,
reklam bürolarında, yayınevlerinde grafikerler daha önem
kazanmışlardır. Grafikerlik önemli bir sanat dalı haline
gelmiştir. Dünyada ve ülkemizde; güzel sanatlar
bölümlerinde grafik anasanat dalları açılmıştır.
Günümüzde kartvizitten günlük bir gazete
sayfasına kadar, baskıya girecek her ürün bir grafikerin
oluşturacağı taslaktan geçmelidir.

Eskiz (Taslak):
Çeşitli unsurların sayfa üzerinde nasıl yerleştirileceğini
gösteren karakalem ya da kör yazı ve resimlerle oluşturulmuş
taslak çalışmaları. Taslaklar, fikir taslakları ve geliştirilmiş
taslaklar olarak iki aşamada ele alınabilirler. Fikir taslakları,
basılacak ürünle ilgili olarak otobüste, evde, parkta ya
da herhangi bir yerde üretilmiş kabataslaklara verilen addır.
Geliştirilmiş taslaklar ise, fikir taslakları içinden
seçilen birkaç örneğin, işin gerçek
ebatlarında bilgisayar ortamında gerçek baskı materyalleri ile
ya da uygun bir baskı altı malzemesi üzerine ışıklı masalarda
kör yazı ve resimlerle oluşturulmuş taslaklardır. Bu taslaklarda
kullanılacak yazı karakteri ve puntosu, varsa fotoğrafın yeri ve
büyüklüğü, zemin rengi vb. unsurlar basılacakmış
gibi düzenlenir ve müşteriye sunulur.

Mizanpaj:
(Düzenleme) Grafik öğelerininbelirli bir
çerçeve içinde dengeli olarak yerleştirilmesi. Bir
çeşit taslak. Sayfa düzenlemesi, sayfa planı. (La mise en
page)

Pikaj: Grafik için hazırlanmış; resim, yazı, amblem
ve fotoğrafların, milimetrik kağıt ya da resim kağıdı üzerine,
gönyeli bir şekilde kesilerek yapıştırılması. Bu işlem
bilgisayarların basım dünyasına girmesinden önce yapılırdı.
1990’lı yıllara kadar pek çok matbaa ve yayınevi
pikajörleri çalıştırırdı. Günümüzde pikaj
işlemi yapılmamaktadır.

İllüstrasyon: Başlık, slogan ya da
metin gibi sözel unsurlardan çok görsel unsurların
ağırlıkta olduğu; görsel anlatım öğelerinin etkin
kullanıldığı grafik tasarım unsurlarının bütünü.

Slogan: Genellikle hafızada kalıcılık için ise ideali 2-3 kelimeden oluşmasıdır.

Amblem:
tek satırdan oluşan, bir ürün, hizmet ya da fikri tanıtmak
amacıyla yazılmış çarpıcı metinlerdir. Sloganlarda
sözcük sayısı 5-6'yı geçmemelidir. Özellikle afiş
tasarımında, vurgulama ve Ürün ya da hizmet üreten
kuruluşlara kimlik kazandıran sözcük özelliği
göstermeyen soyut ya da nesnel görüntülerle ya da
harflerle oluşturulan simgelerdir.

Logo: İki ya da daha fazla
tipografik karakterin sözcük halinde okunacak biçimde
bir araya getirilmesiyle oluşturulan ve bir ürün, kuruluş ya
da hizmeti tanıtan marka ya da amblem özelliği taşıyan simgeler.

Simgesel
İşaret: Ürün, hizmet, düşünce ya da nesneyi
simgeleyen işaretler. Trafik işaretleri, ulaşım, hastane, sigara
içilmez levhaları, bayrak ve flamalar simgesel işaretlere
örnektir.

Ticari Marka: Bir ürünün benzer
ürünlerden ayrılmasını sağlamak amacıyla üreticiler
tarafından kullanılan tanımlayıcı simgelerdir.

Format:
Biçimin, ölçümün ya da bir yayının
görünüşü için kullanılan genel bir terim.

Perspektif: Cisimleri, bir yüzey üzerine görüldükleri gibi çizme tekniği.

Orijinal:
Baskı yoluyla çoğaltılmak üzere scannerda taranarak film
çıkışa hazırlanan ya da reprodüksiyon atölyesinde
filmi çekilen tire veya yarıton resim.

Degrade: Siyahtan
beyaza giden tram; koyu renkten açık renge ya da bir renkten
başka bir renge geçiş işlemi. Daha çok değişik zemin
denemelerinde tercih edilir.

Kurum Kimliği: Bir kurumun ya da
şirketin kartvizit, yazışma, iş gazetesi gibi kağıt baskı
dökümanlarında sürekli aynı stili kullanmasıyla oluşan
ve diğer şirketlerden ayrılmasını sağlayan imaj. Tutarlı olmak
için bütün dökümanlarda aynı yazı tipi,
stili, harf ve satır arası boşlukları aynı tür boşluklar
kullanılır. Bu parçalar bütün yayınlarda aynı yerlerde
olur.

Kurum Kimliği Dosyası: Bir kurumun imajını
güçlendirmek için hazırlanan ve sürekli
kullanılacak basılı evraklara (logo, amblem, fatura, irsaliye, makbuz,
zarf, antetli kağıt, kartvizit gibi) ilişkin örneklerin bulunduğu
dosya.

Broşür: Tanıtım amacı taşıyan renkli veya tek renk
olarak hazırlanan kitapçık ya da tek, iki, üç ya da
akordeon kırımlı föy

Afiş: Kağıdın yalnız bir
yüzüne siyah/beyaz veya renkli olarak basılıp duvarlara
asılan bir çeşit duyuru. Afişler hedef kitle ile buluştukları
çevreye bağlı olarak iç ve dış mekan afişleri olarak
ikiye ayrılır. Dış mekan afişleri, büyük boyutları ile duvar
yüzeylerinde ilan panolarında hedef kitleyle karşılaşırlar.
İzlenme süreleri kısadır. İç mekan afişleri, salonlara,
lobilere ve koridorlara asılır. Bu nedenle de uzun süre izlenme
şansına sahiptirler. İzlenme süresini dikkate almak gerek.

Bilboard:
70x100 boyutunda en az 4, en çok 10 parçadan oluşan ve
daha çok açık havada hedef kitle ile buluşan
büyük boy afiş.

El İlanı: Bir ürün ya da
hizmeti duyurmak, tanıtmak amacıyla çok sayıda bastırılıp
dağıtılan genellikle 1/2 ya da 1/4 A4 boyutundaki basılı materyal.

Ambalaj:
Bir ürünü dış etkilerden korumak, tanıtmak,
ürünle ilgili imaj yaratmak ve kullanıcıyı bilgilendirmek
amacıyla kağıt, karton, cam, plastik, teneke, kumaş, ahşap, strafor vb.
malzemelerden yapılan ürün tamamlayıcısı.

Prospektüs:
Bir ilacın kullanımına ilişkin bilgileri içeren ve ilacın karton
ambalajı içinde sunulan basılı materyal.

Recto: Bir
açık kitabın süreli yayın ya da benzerlerinin sağ taraf
sayfası. Sayfa 1, sürekli olarak recto üzerindedir ve
rectolar sürekli tek sayfa sayısını taşır.

Verso: Bir kitabın sol taraftaki sayfası.

Diapozitif:
Saydam, slayt. Görüntünün film üzerinde net
olarak göründüğü bir fotoğraf türü olup,
matbaacılıkta görüntü kalitesi açısından tercih
edilen orijinaldir.

Opak: Işık geçirmeyen ve saydam
olmayan, ışığı yansıtan. Fotoğrafçılıkta karta basılmış
fotoğraflar opak olarak adlandırılır.

Animasyon: Hareketsiz resimleri canlandırma, çizgi fim tekniği.

Cilt payı: Basılı alanla, sayfanın ciltlenecek kenarı arasındaki iç marj.

Donuk sayfa: Sayfa düzeninde tek düze görünen, hareketsiz sayfa. Örneğin; roman, hikaye sayfaları.

Doyma:
Bir renk şiddetinin ölçüsü. Örneğin pembe
kırmızıdan, gökyüzü mavisi lacivertten daha az doymuştur.

İsim
Plakası: Yayının başlığının konulduğu grafiksel özelliklerle
desteklenen bölge (isim plakası genellikle bir arka plan, yatay
çizgiler, bir alt başlık ve bir açıklama satırı
içerir. Yönetici listesiyle (künye)
karıştırılmamalıdır.)

Künye: Bir yayının adı, adresi, sahibi, yöneticisi, telefonu, e-mail v.b bilgileri içeren bölüm.

Piktogram:
Nesnelerin stilize edilmiş siluetlerindendir. Kolay algılanır,
çabuk öğrenilirler. Mektup, telefon işareti, sigara
içilmez v.b işaretler.

Düz Anlam: Bir
sözcük işaret ya da imgenin doğrudan anlamıdır. Örneğin
sarı renk dolgulu bir daire, sarı renkli bir dairedir.

Yan
Anlam: Anlamın ikinci aşamasıdır. Yan anlam ancak düz anlamın
bulunduğu bir yerde değer kazanır, etkili olur ya da önerilir.
Örneğin, sarı renk dolgulu bir daire görünümü
bir güneş olarak algılanabilir.

Görsel Malzeme:
Basılacak her türlü malzeme görsel malzeme olarak
adlandırılır. Örnek olarak fotoğraf, slayt, resim ve yazı
verilebilir.

Simetri: 1- Tasarımda iyi orantılanmış ve
dengelenmiş parçaların oluşturduğu genel yapı 2- Hayali bir
çizgi ya da düzlemde ayrılmış iki yönlü
biçim benzerliği. Örnek insan vücudu, dergi ve kitap
sayfaları.

Asimetri: Tasarımda, simetrinin tersine orantısızlığa
dayalı parçalardan oluşan yapı. Modernist akımlar asimetriyi
birbirine benzemeyen ya da eşdeğer olmayan görsel unsurlar
arasında dinamik bir denge ya da düzen sağlayan bir kavram olarak
ele alıp kullanmışlardır. Asimetrik denge, birbirine benzemeyen ya da
eşdeğer olmayan görsel unsurlar arasında dinamik bir denge ya da
düzen sağlayan bir kavram olarak ele alınmaktadır. Asimetride
büyük yazı küçük yazıyı, büyük
görsel öğe küçük görsel öğeyi ezer
ancak sayfada yinede bütünlük hakimdir.

Sızma: Tasarımda basılı alanın bir kısmının örneğin fotoğrafın sayfanın dışına taşması

Silme:
Baskı tasaramında görsel malzemenin sayfa kenarlarında hiç
boşluk kalmayacak şekilde sayfanın tamamına yerleştirilmesi.

Siluet:
Arka plandan soyutlanmış bir görüntü veya bir fotoğrafta
bir anahtar öğeyi soyutlama amacıyla arka planın kaldırılması.

Görsel
Hiyeraşi: Tasarım içinde vurgulanmak istenen mesaja göre
görsel unsurların ölçümlenmesi anlamına gelir.
Kimi tasarımlarda fotoğraf öne çıkarken, kimisinde de
tipografik unsurlar, kimisinde renk, hatta bazılarında tasarım
yüzeyindeki beyaz boşluköne çıkabilir.

Forma:
Kağıt tabakaları genellikle 4,8.16 ya da 32 sayfadan oluşan birimlere
bölünmektedir. Bu birimlere forma denir. Kitap, dergi gibi
çok sayfalı basılı materyallerin planlanması forma
üzerinden yapılır.

Reklam: Bir ürün ya da
hizmetin basın ve yayın araçlarına para karşılığında tanıtılarak
kamuoyuna iletilmesine yönelik faaliyetlerin tümü.

Reklam
Ajansı: Bir ürün ya da hizmetin tanıtım faaliyetlerini
yürütebilecek bilgi ve yeteneğe sahip uzmanların oluşturduğu
topluluk.

Ajans: Bünyesinde ajans yöneticisi,
müşteri temsilcisi, sanat yönetmeni, pazar araştırmacısı,
metin yazarı, medya sorumlusu, trafik sorumlusu, üretim sorumlusu,
tasarımcı, illüstratör, fotoğrafçı, dizgi
operatörü, endüstri tasarımcısı, personel sorumlusu gibi
elemanları barındıran; bir ürün ya da hizmeti tanıtmak,
duyurmak, sattırmak için reklam, pazarlama ve tanıtım
faaliyetleri yürüten işletme.

Vinyet: Dizgi ve sayfa
düzenleme işlerinde zemin ve aralarda, köşelerde kullanılan
ve sistematik parçalar halinde imal edilen süsler,
figürler, çiçekler vb. Günümüzde
vinyetler bilgisayar ortamında clipart dosyalarında hazır olarak
bulunmaktadır.

Öğr.Gör. Gülnaz Gültekin'in
Matbaa Terimler Sözlüğü Kitabı'ndan alınmıştır.