Anasayfa
Barometre ve Atmosfer Basıncı
Hava
basıncını ölçmeğe yarayan alet. Yunanca ağırlık anlamına
gelen "baros" ve ölçü anlamına gelen
«metron»dan.
İnce bir kamışla su içtiğimiz zaman
kamışın içindeki havayı ağzımızla içimize çekeriz. Böylece yaratılan boşluk hemen
yukarı doğru çıkan sıvıyla dolar. Bu olay bize doğal gibi gelir;
ama bunu nasıl açıklamalı? Eskiçağ bilginleri bu soruya
şöyle karşılık verirlerdi: «Doğa boşluktan nefret eder» yani boşaltılan havanın yerini mutlaka bir şey doldurmalıdır. Ama bu bir açıklama değildir.
Atmosfer her şeyi bastırır
sıkıştırır; tıpkı bulunduğu kabın çeperlerine ve içinde
yüzen nesnelerin tümüne basınç yapan bir sıvı
gibi. Dalgıçlar birkaç metre derine dalar dalmaz
hemen su basıncını duyarlar. Hava için de az çok aynı şey
söz konusudur: stratosferin en yüksek katmanlarına oranla biz havanın «dibinde» çok derinde sayılırız ve sıfır düzeyde (deniz düzeyi) havanın ağırlığı sm2'ye l 033 gramlık bir basınç yapar.
Bir kuyuya daldırılan borudaki hava tulumba ile emilince atmosfer borunun içindeki suya basınç yapmaz olur ama kuyunun içindeki suya basınç yapmağa devam eder. Böylece sıvı borudan yukarıya doğru itilir. Ve su 1030 metrelik bir yüksekliğe ulaşınca bu sıvı sütununun ağırlığı
havanın kuyu yüzeyine yaptığı basınca eşit hale gelir. Bu iki
güç arasında denge kurulur ve su artık yükselmez.
BAROMETRENİN İCADI
Bu garip olayı ilk olarak 1643 yılında İtalyan bilgini Evangelista Torricelli açıkladı. Torricelli suyun yerine ondan on üç buçuk defa daha ağır olan civayı (sıvı maden) koymayı akıl etti
bu sayede sütunun yüksekliği aynı oranda kısalmış oldu.
Böylece Torricelli ilk barometreyi gerçekleştirdi: bir ucu
tıkalı ve içi civa dolu cam bir boru. Bu boru başaşağı
çevrilip açık ucu gene civayla dolu bir küvete
daldırılır. Borudaki civanın bir kısmı küvete akar ve civa
sütunu borunun içinde aşağı yukarı 760 milimetreye kadar
iner. O zaman civanın ağırlığı atmosfer basıncı ile eşdeğer olur.
YÜKSEKLİĞİN ÖLÇÜLMESİ VE HAVA TAHMİNİ
Aynı dönemde Blaise Pascal yükselti'yi ölçmek için barometreden yararlanmayı düşündü. Atmosferin ağırlığı borunun içindeki civanın yüksekliğini belirlediğine göre bu yükseklik bir dağın tepesinde azalacaktır; dağın tepesinde
hava tabakasının yüksekliği deniz düzeyine göre daha az
olduğundan ağırlığı da daha az olacaktır. Buna göre civa
sütununun yüksekliği hangi yükseltide bulunduğumuzu gösterir: altimetre'nin (yükseltiölçer) esası budur.
Daha sonra atmosferdeki değişmelerin
atmosfer ağırlığını azaltıp çoğaltmakla civa sütununun
yüksekliğini değiştirdiği anlaşıldı. Böylece barometre
işaretlerine bakılarak hava değişikliği'nin tahmini öğrenilmiş
oldu; buna göre deniz düzeyinde 760 milimetre yükseklikteki civa «güzel hava» belirtisidir. Atmosfer basıncı havası boşaltılmış kutular olan madeni barometre'lerle de ölçülebilir.
Hava
basıncını ölçmeğe yarayan alet. Yunanca ağırlık anlamına
gelen "baros" ve ölçü anlamına gelen
«metron»dan.
İnce bir kamışla su içtiğimiz zaman
kamışın içindeki havayı ağzımızla içimize çekeriz. Böylece yaratılan boşluk hemenyukarı doğru çıkan sıvıyla dolar. Bu olay bize doğal gibi gelir;
ama bunu nasıl açıklamalı? Eskiçağ bilginleri bu soruya
şöyle karşılık verirlerdi: «Doğa
boşluktan nefret eder» yani boşaltılan havanın yerini mutlaka bir şey doldurmalıdır. Ama bu bir açıklama değildir. Atmosfer her şeyi bastırır
sıkıştırır; tıpkı bulunduğu kabın çeperlerine ve içinde
yüzen nesnelerin tümüne basınç yapan bir sıvı
gibi. Dalgıçlar birkaç metre derine dalar dalmaz
hemen su basıncını duyarlar. Hava için de az çok aynı şey
söz konusudur: stratosferin en yüksek katmanlarına oranla biz
havanın «dibinde» çok derinde sayılırız ve sıfır düzeyde (deniz düzeyi) havanın ağırlığı sm2'ye l 033 gramlık bir basınç yapar. Bir kuyuya daldırılan borudaki hava tulumba ile emilince
atmosfer borunun içindeki suya basınç yapmaz olur ama kuyunun içindeki suya basınç yapmağa devam eder. Böylece sıvı borudan yukarıya doğru itilir. Ve su 1030 metrelik bir yüksekliğe ulaşınca bu sıvı sütununun ağırlığıhavanın kuyu yüzeyine yaptığı basınca eşit hale gelir. Bu iki
güç arasında denge kurulur ve su artık yükselmez.
BAROMETRENİN İCADI
Bu garip olayı ilk olarak 1643 yılında
İtalyan bilgini Evangelista Torricelli açıkladı. Torricelli suyun yerine ondan on üç buçuk defa daha ağır olan civayı (sıvı maden) koymayı akıl ettibu sayede sütunun yüksekliği aynı oranda kısalmış oldu.
Böylece Torricelli ilk barometreyi gerçekleştirdi: bir ucu
tıkalı ve içi civa dolu cam bir boru. Bu boru başaşağı
çevrilip açık ucu gene civayla dolu bir küvete
daldırılır. Borudaki civanın bir kısmı küvete akar ve civa
sütunu borunun içinde aşağı yukarı 760 milimetreye kadar
iner. O zaman civanın ağırlığı
atmosfer basıncı ile eşdeğer olur.YÜKSEKLİĞİN ÖLÇÜLMESİ VE HAVA TAHMİNİ
Aynı dönemde
Blaise Pascal yükselti'yi ölçmek için barometreden yararlanmayı düşündü. Atmosferin ağırlığı borunun içindeki civanın yüksekliğini belirlediğine göre bu yükseklik bir dağın tepesinde azalacaktır; dağın tepesindehava tabakasının yüksekliği deniz düzeyine göre daha az
olduğundan ağırlığı da daha az olacaktır. Buna göre civa
sütununun yüksekliği
hangi yükseltide bulunduğumuzu gösterir: altimetre'nin (yükseltiölçer) esası budur.Daha sonra
atmosferdeki değişmelerinatmosfer ağırlığını azaltıp çoğaltmakla civa sütununun
yüksekliğini değiştirdiği anlaşıldı. Böylece barometre
işaretlerine bakılarak hava değişikliği'nin tahmini öğrenilmiş
oldu; buna göre deniz düzeyinde
760 milimetre yükseklikteki civa «güzel hava» belirtisidir. Atmosfer basıncı havası boşaltılmış kutular olan madeni barometre'lerle de ölçülebilir.En son by_sedat tarafından Paz Nis. 19, 2009 2:12 am tarihinde değiştirildi, toplamda 1 kere değiştirildi
