Tanzimat Dönemi Edebiyatı ve Özellikleri

[AsiRuH]

Tanzimat şair ve yazalarının hepsi batıcı, yenilikçi, ilim ve fen
taraflısı aydınlardı. Batı hayranlardı, ama bunun yanında Türk haklının
manevi değerlerine önem verirler. Hepsi millyetçitdi ama mason
localarına bağlanmış olmalarına rağmen İslamiyete saygılıydılar.
Neredeyse hepsi Fransız kültürüyle yetişti. Onlar için Avrupa, Fransa
demekti. Düzenli bir okul eğitimi görmediler. Fransızcayu derinlemesine
bilmedikleri için daha çok romantik edebiyatla ilgilenmişlerdi.

Sanatta çok fikir ve ülkü peşindeydiler. Bu nedenle Fransız
edebiyatında Montesquieu, J.J. Rousseau ve Voltaire gibi devrimci
düşünürlere bağlandılar. Onlar gibi mücadelecilerdi. Edebiyat yolu ile
milleti yükseltmeye, dertlere öare bulmaya çalıştılar. Yeni fikirler
içinde bir yeni nesil yetiştirmek istiyorlardı. Geniş bir kitleye
ulaşmak için en basit dilde yazdılar.

Divan şiirini iyi bilir ve sever ama yinede onu yıkmaya
çalıştılar. Çünkü onlara göre divan edebiyatı derebeylik üzerine
kurulmuştur. Tanzimatçılar çok yönlülerdi. Hem şair, romancı, tiyatro
yazarı, tarihçi, tentikçi hem de gazeteci olmaya çalıştılar. Ama bunda
başarılı olamayınca her türde eksikli yazdılar.Tanzimatçıların
neredeyse hepsi, gazeteci, politikacı ve mücadele eden adamlardı. Çoğu
gizli ihtilal gruplarına katılmış, yurttan kaçmış hapis veya sürgüne
kaldılar.


Tanzimat Edebiyatı’nın Özellikleri:

Nazım şekli: ilk tanzimatçılar ( Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa)
Divan şekilerinde bir değişiklik yapmadılar. Gazel, kaside, murabba,
kıta, terhib-i bend gibi şekilleri çok kullandılar.

Vezin: bütün Tanzimatçılar, esas olarak aruz vezni kullandılar. Hece vezni, hemen hepsinde, fakat ancak bir çeşni olarak vardı.

Dil ve Üslup: Halka seslenmek isteyen bi şairlerin hepsinde sadelik
eğitimi var. Halk diline, hatta konuşma edasına gitmek isterler. Ama
gerek kelime haznesi, gerek o zamandakş okuyucuların dil anlayışı, bu
niteliğe engel oldu. Divan Edebiyatı’nda şiir dili nesredir. Tanzimatta
bunu tersine, nesir dili şiire uygulnamıştır. Anyı zamanda çoğunluğu
şair ve nasir olan Tanzimatın öncülerinin nazım ve nesirde
kullandıkları söz ve tamalamalar gibi ele aldıkları temalar, fikirler
ve duyuşlar da birbirinden pek farkı değildi.

Tanzimat’ın nesir ve nazım üslubunda şaşırtıcı bir yenilik var.
İkisininde sadelikten uzak ve halk için yabancı olan ülsubları olmasına
rağmen Tanzimat üslubu, Divan üslubundan tamamen farklıdır. Doğu
kaynaklarında sıyrılıp, batı dünyasına yöneldiler. Şair ve yazıcıların
işledikleri kavram, fikir, tema ve mecazların eskilere benzememesi bu
nedenden. Yeni özdeyişler kendiliğinden yeni bir üslup doğurdu. Her
ikisi kitabi ve Arap, Acem sözlerinde bulanmış olsada aradaki üslup
farkılığı burdan doğmakta.

Temalar: Tanzimat şiirinin temaların da divandekilerden çok farklı. Aşk,
rintlik, tevekkül, fanilik, kötümserlik duyguları durada hemen hemen
şiirin dışına atılmış, en çok sosyal temalar işlenmiştir. Vatan
sevgisi, milletin yükselmesi, hürriyet aşkı, haksızlık ile savaş, yüce
ülküler için ölmek, fedakarlık, Osmanlıcılık, Ümmetçilik görüşleri.
Tabiat, fen, teknik, terakki hayranlığı, birlik, ilerilik, adelet
fikirleri Tanzimat şiirinin başlıca temalarıdır.