Anemi (Kansızlık) hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre
dünya sağlık örgütü tarafından kabul edilen
kriterlerin altında kalmasıdır. Bu kriterler erişkin erkeklerde 13
g/dL, kadınlarda 12 g/dL nin altı kabul edilir. 6 ay ile 6 yaş arası
çocuklarda 11 g/dL nin, 6-14 yaşlarda 12 g/dL nin altı anemidir.

En sık rastlanan anemi türleri demir eksikliğine bağlı anemi,
Folik asit eksikliğine bağlı anemi, Vitamin B-12 eksikliği anemisidir.
Bunları kısaca tanımlayalım:

Demir Eksikliği Anemisi

Tanım olarak düşük miktarda demire bağlı olarak kanın kırmızı
hücrelerindeki azalmadır. Kansızlığın en sık görülen
şekli budur. Demir, kanda oksijen taşıyan pigment olan hemoglobinin
önemli bir parçasıdır. Demir eksikliğinin nedenleri :

Diyette az miktarda alınma,
Vücut tarafından az miktarda emilimi
Kronik kanamalar (ağır adet kanaması dahil)
Örneğin: burun kanamaları, hemoroid, mide yada barsak ülseri,
polip, gastroenterial kanser gibi … Çocuklarda kurşun
zehirlenmesi sonucunda da demir eksikliği anemisi
görülür. Vücutta ve kemik iliğindeki demir
depolarının harcanması sonucu kansızlık yavaş yavaş gelişir. Genellikle
kadınlarda demir depoları daha azdır.

Yüksek risk grubu içerisinde doğurganlık çağında
olan ve adet dönemi nedeniyle kan kaybı olan kadınlar, demir
ihtiyacı artmış gebe veya emziren kadınlar, çocuklar ve
diyetinde yeterli oranda demir bulunmayan kişiler bulunmaktadır. Kan
kaybına bağlı risk faktörü arasında peptik ülser, barsak
kanseri, rahim kanseri, uzun dönem aspirin kullanımı sayılmaktadır.

Demire bağlı aneminin kendine özel bulgular nelerdir ?

Yiyecek dışındaki şeylere istek. Örneğin: toprak, buz, kireç taşı, nişasta gibi…
Ağız kenarında ve tırnaklarda çatlaklar
Tırnaklarda biçimsizlik: kaşık biçimi almaları gibi…
Tahriş olmuş dil
Günlük demir gereksinimi ve kaybı ne kadardır?

Günlük demir gereksinimi 1-3 mgr. kadardır. Bunun % 5-10
duedenum ve proksimal ince barsaktan emilir. Günlük kayıp 1
mgr dır. Ter, dışkı, idrar, dökülen hücreler ile
kaybedilir. Gereksinim bebeklik, hamilelik, ağır hastalık ve emzirme
dönemlerinde artar.

Hangi besinler demir açısından zengindir?
Kırmızı et, karaciğer, balık, kuru üzüm ve yumurta sarısı
demir açısından zengin gıdalardır. Un, ekmek ve tahıllar demir
ile zenginleştirilmiş olabilir.

Demir eksikliği anemisi düşünülen hastalarda yapılması gereken başlıca tetkikler neler olmalıdır?

Tam kan sayımı, serum demiri, serum demiri bağlama kapasitesi,
transferin saturasyonu, serum ferritin düzeyi, dışkıda gizli kan
ve periferik yaymadır. Tam kan sayımında düşük hemoglobin ve
hematokrit değeri, kanda düşük ferritin düzeyi, kanda
total bağlama kapasitesi ve kan kaybını değerlendirmek açısından
dışkıda gizli kan görülebilir.

Tedavi olarak ne uygulanır?

Ağızdan demir tedavisinde kullanılan demir formları demirsülfat,
demir glukanat ve demir fumorattır. Demir tedavisine başladıktan iki ay
sonra hemoglobin düzeyi normale dönecektir, ancak
çoğunlukla kemik iliğinde olan demir depolarını doldurmak amacı
ile tedaviye 6-12 ay daha devam edilmelidir.

Damar içerisine veya kas içerisine uygulanabilecek demir
ilaçları da ağızdan alıma dayanamayan hastalarda kullanılabilir.
Tedavi ile birlikte kan sayımı iki ay içerisinde normale
dönecektir.

İlaç kullanılırken dikkat edilecek noktalar nelerdir ?

En iyi demir emilimi aç karnına olmasına rağmen pek çok
insan buna katlanamaz ve gıda ile almak ister. Süt ve
sütlü mamüller demir emilimini engelleyeceğinden
ilaç ile birlikte alınmamalıdır. C vitamini demir emilimini
artırırken hemoglobin üretiminde de önemli yer tutar. Diyet
ile alınacak miktar yeterli olmayacağından gebelik ve emzirme
dönemi sırasında kadınların yeterli derecede demir almaları
gerekir.

Folik Asit Eksikliğine Bağlı Anemi

Vücudun yeterli kırmızı hücreleri yaratmak için folik
aside ihtiyacı vardır. Folik asit olmadığı durumlarda kan hücresi
üretimi azalmaya başlar. Bu durum sonunda anemi
görülür. Folik asitin emilimini ve metabolizmasını
etkileyen en önemli madde alkoldür. Bu sebeple folik asit
eksikliğine bağlı anemi en çok alkoliklerde
görülür. Ayrıca keçi sütü ile
beslenmekte folik asiti düşürür. Diğer nedenler bağırsak
hastalıkları, ağızdan alınan doğum kontrol hapları, kanser için
alınan çeşitli ilaçlar ve epilepsi.

Folik Asit Eksikliğine Bağlı Aneminin kendine özgü bulguları nelerdir ?

İshal
Depresyon
Şişmiş ve kırmızı bir dil

Vitamin B-12 Eksikliği Anemisi
B-12 vitamininin emilimi mide de gerçekleşir. Bu emilimin
gerçekleşmesi için mide B-12 asıl faktörü
denilen bir maddeyi salgılaması gerekir. Bu faktörün
eksikliği bu vitaminin eksikliğine neden olur. B-12 vitamini kırmızı
kan hücrelerinin kemik iliğinden üretilmesi için
gereklidir. Yetersiz miktar anemiye neden olur. Bu tarz anemi daha
çok hayvan ürünleri yemeyen vejeteryanlarda ve mide
rahatsızlıklarında (atrofik gastrit) görülür.

Bu Aneminin kendine özgü bulguları ?

Eller ve ayaklarda ürperme
Bacaklarda, ayaklarda ve ellerde duyu kaybı
Sarı ve mavi renklerle ilgili olarak renk körlüğü
Şişmiş ağrıyan ve yanan bir dil
Kilo kaybı
Kararmış cilt
İshal
Düzensizlik
Depresyon
Entellektüel fonksiyonların azalması