Zeka Nedir? Zeka Testleri Neyi Ölçüyor?
Zeka nedir?
"Zeka" kişinin zihinsel becerileri ve bilgi dağarcığını öğrenmek
problem çözmek ya da toplumda değer gören
sonuçlara ulaşmak için kullanabilmesi olarak tanımlanıyor.
Zeka testi nedir?
Kişilerin zihinsel becerilerini ölçebilmek ve onları
zihinsel beceri konusunda diğer insanlarla karşılaştırabilmek amacıyla
geliştirilen ölçümlerdir.
* Zekaya ilişkin öne sürülen ilk fikirler ve
kişilerarası zihinsel becerileri karşılaştırabilme motivasyonu tarih
öncesinde 2200'lü yıllara dek uzanıyor. Bu tarihlerde Çinli hükümdarların hizmetçi alımlarında geniş çaplı yetenek testleri uygulattıkları biliniyor.
19. yy. sonlarına doğru.
19.yy.ın sonlarına doğruysa günümüz zeka testlerinin
temelleri atılmaya başlanıyor. O yıllarda Francis Galton kişilerin zeka
kapasitelerini duyumsal ayrım yapabilme yetileri ve motor
koordinasyonlarıyla ölçmeye çalışıyor. Her ne kadar
öne sürdüğü yetiler zekayı ayırt eden
ölçümler olmasa da
bireysel psikolojiye yol açtığı ve zekayı onunla
ilişkilendirilen etmenler üzerinden nesnel olarak betimlemeye
çalıştığı için tarihte önemli bir yeri var.
Alfred Binet :
Francis Galton'dan hemen sonra Alfred Binet ve arkadaşları
günümüzde en sık kullanılan zeka
ölçümlerinin ilk ipuçlarını vermeye başlıyor.
Her ne kadar temel amaçları çocuklara zihinsel gerilik
tanısı koyabilmek olsa da geliştirdikleri ölçümler genel hatlarıyla günümüz zeka testlerinin de ilham noktası. Binet Galton'dan farklı olarak zekanın kişinin bellek yargı ve anlama gibi karmaşık alanlardaki performansına dayalı olduğunu düşünüyor.

Zeka Yaşı:
Bu kavram ilk olarak çocukların zihinsel gelişimine atfen 1908
yılında Binet ve Simon tarafından ortaya konuluyor. Zeka yaşı testte çocuğun hangi yaşa aralığına giren skoru aldığına göre belirleniyor. Örneğin 5 yaşındaki bir çocuğun zeka testindeki performansı yüksekse zeka yaşının daha yüksek olduğu söylenebiliyor.

IQ: Kişilerarası karşılaştırma yapabilmeye olanak sağlayan zihinsel işleyiş skoru.
Terman
1916 yılında Binet Zeka Testi'ni tekrar gözden geçirerek
Stanford-Binet Testi'ni geliştiriyor. IQ ise işte o testte kişinin
zihinsel yaşının kronolojik yani biyolojik yaşına
bölümünün 100 ile çarpımı.
IQ = (Zihinsel Yaş / Kronolojik Yaş) x 100
Haliyle ortalama bir zekaya sahip kişinin zihinsel ve kronolojik yaşı
aynı olacağından skoru 100 olarak öngörülüyor.
!
IQ ya da Stanford-Binet testinin geliştirilme amacı okul performansını
ölçebilmekti. Oysa ki ne yazık ki bu skor bugün hayatın diğer alanlarında da kişinin başarılarının büyük bir göstergesiymiş gibi ele alınıyor.
Wechsler Zeka Testleri
Yetişkin ve çocuklar için ayrı uyarlamaları olan Wechsler Zeka Testleri
gerek sözel gerekse dil dışındaki zihinsel yetenekler
ölçmeyi hedefleyen pek çok alt testten meydana
geliyor.
Zeka testlerinde ortaya çıkabilecek en büyük sorun dil
sorunu. Kültürden kültüre uyarlama gerektiren bu
testler
ana dilde alınmadıkça düşük skor verebiliyor.
Sözel Alt Testler
Dilin de sembollerden (harfler) meydana geldiğini düşünecek olursak sembolik düşünce ve dil becerilerini
ölçen bu testlerde genel bilgi dağarcığı aritmetik yetenekler kısa süreli hafızada sayı tutabilip onlarla işlem
yapabilme ve sözcük bilgisi sınanıyor.
Sözel Olmayan Performans Alt Testleri
Resim düzenleme (sırası karıştırılmış karikatür parçalarını sıraya koyma) ve resim tamamlama (bir resimdeki
eksik elemanları bulma) becerileri sınanıyor.

Genel bir IQ skorundan ziyade Wechsler Zeka Testleri 14 farklı alt test için ayrı skorlar belirliyor. Ek olarak
kişinin sözel ve performans IQ skorlarını veriyor.
Testin en son revizyonuna göz atacak olursak:
* Sözel anlama (kişi dille ne kadar iyi düşünebiliyor)
* Algısal düzenleme (kişi görsel figürlerle ne kadar iyi düşünebiliyor)
* Kısa süreli bellek ve
* İşlem hızı da ölçülüyor.
Sözel Alt Testler
Anlama: "İşleyen demir ışıldar." sözü ne anlama geliyor?
Aritmetik: Bir çocuk 1 km. yolu 10 dakikada koşuyorsa bir dakikada yolun ne kadarını koşar?
Benzerlikler: "Yavaş" ve "Hızlı" sözcüklerindeki ilişki/ benzerlik nedir?
Rakam Sayma: Okunan sayıları geriden başa doğru tekrarlayınız:
"8-4-2-1-9".

Performans Alt Testleri
Resim Tamamlama: Verilen resimlerdeki eksikliklerin ne kadar zamanda ve ne kadar doğrulukla bulunduğunu ölçüyor.
Küp Dizaynı: Kırmızı ve beyaz şekillerin benzerlerine kadar çabuk ve doğru bir şekilde yapılıyor bu beceriyi ölçüyor.
Resim Düzenleme: Herhangi bir hikayeyle bağıntılandırılan resimler dizisinin ne kadar çabuk ve doğru bir şekilde sıralandığına bakıyor.
IQ skorlarının toplumdaki çan eğrisi dağılımı:
100 skoru ve çevresindeki kişi sayısı oldukça fazlayken
bu skorun yukarısı ve aşağısındaki değerler daha seyrek
görülüyor.

IQ testlerine güvenebilir miyiz?

Geçerlilik:
Bir test için geçerli diyebilmemiz için
ölçmeye çalıştığı konuyu gerçekten
ölçebiliyor olması gerekiyor. Peki zeka testleri kişinin
zekasını gerçekten de ölçebiliyor mu?

Yapılan çalışmalara göre IQ skoru ve okul başarısı
birbiriyle oldukça büyük korelasyon içerisinde.

IQ skoru yüksek kişiler okulda da daha başarılı oluyorlar !!!

Güvenilirlik:
Bir test için güvenilir diyebilmemiz için testi aynı
kişiye farklı zamanlarda uyguladığımızda aynı sonuçları
alabilmemiz gerekiyor. Yapılan çalışmalara göre ilk
testten üç yıl sonra uygulanan Wechsler'de çocuklar
yine ilk skorlarına yakın skorlar alıyor. Sonuç olarak amaç okul başarısını ölçmekse Wechsler Zeka Testi hem geçerli hem de güvenilir bir test.