m...................

Mahmude (bingözotu) : Çitsarmaşığıgiller
familyasından; Anadolu'da ve Suriye'de yetişen, sarılarak tırmanan,
sürünücü ve sütlü, çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi ince ve tüysüzdür.
Çiçekleri beyaz ve sarımsı renktedir. Meyvesi 4 tohumlu, 2 gözlü bir
kapsüldür. Kökleri uzun ve kalındır. Kökü, nişasta, tanen, müsilaj ve "skammonin" taşır. Ev ilaçlarında kullanılmaması tavsiye edilir.
Faydası : Kalınbağırsağa tesir eden tahriş edici bir müshildir. Frengide faydalıdır. Mandalina (mandarin) : Turunçgiller familyasından;
5-6 m yüksekliğinde mandalina ağacının meyvesidir. Tatlı, kokulu,
lezzetli, vitamince zengin bir meyvedir. Kabuğundan esans çıkarılır.
Faydası : Kanı temizler. Sinirleri yatıştırır. Damar sertliği, felç ve gripte faydalıdır. Mantar (fütr) : Boy, biçim ve bölge bakımından büyük
değişiklikler gösteren, yüz bin kadar çeşidi bulunan bir çeşit
bitkidir. Karada ve tatlı sularda yaşarlar. Mantarların içinde tıbbi
etkileri olanlar, gıda olarak kullanılanlar, zehirlenmelere sebep
olanlar, hayvanlarda ve bitkilerde hastalık yapanlar, antibiyotik madde
oluşturanlar ve kimya sanayiide kullanılanlar vardır. Yenen mantarların
çoğu bazitli mantarlardır. Bunların 500 kadar cinsi ve 13500 kadar türü
vardır. Sporları şişkin bir hif ucunda 4 tane olarak meydana gelir.
Makbul olan türü şemsiye mantarıdır. Büyük ve göz alıcı bir şekildedir.
Şapkası başlangıçta yuvarlak veya yumurta biçimindedir. Sonradan çan,
şemsiye veya tabak şekline döner. Rengi beyazımtırak gri ile
esmerimtırak gri arasında değişir. Çapı 25-30 cm kadardır. Eti yumuşak
ve süt gibi beyazdır. Lezzeti hoştur. Yer mantarı da yenir. Huni
biçimindedir. Şapkasının eti sarımtırak beyaz ve sarı kenarlıdır.
Kokusu kayısıyı hatırlatır. Lezzeti ise karabiberi andırır. Hazmı
güçtür.
Faydası : Etin yerini tutar. Protein değeri etten fazladır.
Yorgunluğu giderir. Düşünme ve öğrenme yeteneğini geliştirir.
Kansızlığı giderir. Bedenin gelişmesinde yardımcı olur. Romatizma ve
üremi olanlar yememelidir. Margarit (çayır kasımpatı) : Dağlarda ve çayırlarda
yetişen güzel çiçekli bir bitkidir. Kasımpatıya benzer. Dalları
ufaktır. Yeşil yaprakları dantela gibidir. Çiçeklerin etrafında beyaz
yaprakları vardır. Ortası altın sarısı rengindedir. Çiçekleri yaz
aylarında toplanıp kurutulur.
Faydası : İdrar söktürür. Terletir. Böbrek taşlarının
düşürülmesinde yardımcı olur. Karaciğer hastalıklarında faydalıdır.
Egzama, temriye gibi deri hastalıklarında şikayetleri giderir. Marrup (marupa) : İkiçenekliler sınıfının,
simaroubaceae familyasından, Amerika'da dokuz türü olan, bileşik
almaşık yapraklı bir ağaçtır. Antillerde yetişen şişmarouba amara; 20 m
kadar boyunda bir ağaçtır. Kabuğu düz, pürüzsüz, grimsi ve çok acıdır.
Kerestesi kıymetlidir.
Faydası : Ateş düşürür. Kalp hastalıklarında faydalıdır. Marul (lactuca) : Bileşikgiller familyasından; geniş
ve uzun yeşil yapraklı veya çok yıllık bir bitkidir. Tohumları, cinsine
göre esmer veya siyahtır. Ilık iklimi sever. İlk ve sonbahar aylarında
ekilir. Yurdumuzda bir çok çeşidi vardır.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. Uykusuzluğu giderir.
Sinirsel kalp çarpıntılarını keser. İsteride faydalıdır. Erkeklerde
aşırı cinsel istekleri keser. Kabızlığı giderir. Basur memelerinde
faydalıdır. Kandaki şeker miktarını düşürür. Kanı temizler. Hazmı
kolaylaştırır. Nekahat devresinin kolay atlatılmasında yardımcı olur.
Bol idrar söktürür. Romatizma ve Nikris'te faydalıdır. Göğsü yumuşatır.
Karaciğer ve dalak şişliklerini indirir. Böbrek iltihaplarında iyidir.
Aybaşı halinin ağrısız ve muntazam olmasını sağlar. Suyu, ergenlik
sivilcelerini giderir. Yüze tazelik ve güzellik verir. Lapası; kan
çıbanı, apse ve yanıklarda faydalıdır. Asabi öksürükleri keser. Anne
sütünü artırır. Mayasılotu (egzamaotu) : Ballıbabagillerden;
yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde yetişen, beyaz tüylerle kaplı,
alçak bir bitkidir. Yaprak kenarları alta doğru kıvrıktır. Çiçekleri
beyazdır. Ev ilaçlarında çiçekli bitki kullanılır.
Faydası : Mide rahatsızlıklarını giderir. Sinirleri uyarır. Ateşi düşürür. Egzamaya faydalıdır. Vücuda kuvvet verir. Maydanoz (midenuvaz) : Maydanozgiller familyasından;
yaprakları güzel kokulu ve parçalı, kazık köklü, 30 - 100 cm boyunda,
iki yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri şemsiye halindedir. Tohumları
ufak ve esmerdir. Meyvelerinin içeriğinde uçucu bir yağ ile apiin adlı
bir glikozit vardır. Kökünde, biraz uçucu yağ, müsilaj ve apiin vardır.
Yaprakları, kökü ve meyvesi kulanılır.
Faydası : İdrar söktürür. İştah açar. İltihaplı yaraların
iyileşmesini sağlar. Aybaşı sancılarını keser. Sürmenajda faydalıdır.
Yüksek tansiyonu düşürür. Kalbin yorulmasını önler. Kansızlığı giderir.
Kansere karşı korur. Karaciğer şişliğini giderir. Safra akışını
kolaylaştırır. Vücuttaki zehirli maddelerin atılmasını kolaylaştırır.
Vücutta biriken suyu boşaltır. Böbrek taşlarının düşürülmesine yardımcı
olur. Romatizmada faydalıdır. Mide ve bağırsaklarda gaz birikmesini
önler. Bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Aybaşı
kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Anne sütünü azaltır ve
böylelikle memelerin şişmesini önler. Cinsel istekleri artırır. Görme
gücünü artırır. Böbrek iltihabı olanlar maydanoz yememelidir. Mazı (thuja) : Servigiller familyasından; pul
yapraklı daima yeşil, ağaç veya ağaçcık halinde bulunan bir bitki
cinsidir. Ev ilaçlarında yaprakları ve kozalağı kullanılır.
Faydası : Yaprakları siğilleri yok etmekte kullanılır.
Kozalağından bağırsak solucanı düşürücü ilaç yapılır. Gebe kalmayı
önlemek için kullanılır. Bazı zehirlenmelerde, panzehir olarak
kullanılır. Basur memelerinde faydalıdır. Melekotu (angelica) : Maydanozgiller familyasından;
dere kenarlarında, çayırlarda ve ormanlardaki ağaçsız alanlarda
yetişen, boyu 3 m kadar, hoş kokulu, otsu bir bitkidir. İstanbul,
Marmara Bölgesi, Doğu Karadeniz ve Beyşehir dolaylarında yetişir. Boyu
1- 1,5 m kadardır. 2 veya çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi
silindiriktir. Boyuna çizgiler vardır. İçi boştur. Mavimtırak yeşil
veya kırmızı renktedir. Çiçekleri beyazdır. Kökü ve rizomlarında uçucu
bir yağ ve tanen ihtiva eder. Yaz ve sonbahar aylarında toplanıp
kurutulur.
Faydası : Mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelir.
Sinirleri kuvvetlendirir. Spazmları giderir. Astım nöbetlerini giderir.
Kuvvet ve iştah verir. Nekahat devresinin kısa sürmesini sağlar.
Yapraklarından çıkan suya, bir parça pamuk bastırılıp, diş çürüğüne
konursa, ağrıyı keser. Kandolaşımını düzenler. Terletir. Kurutulmuş
melekotu, dövülüp başa sürülecek olursa, bitleri öldürür. Melisa (oğulotu) : Ballıbabagiller familyasından; çok
dallı, beyaz çiçekli otsu bir bitkidir. En önemli türü tıbbi
melissadır. İstanbul, Bursa, Ege ve Akdeniz bölgesinde yetişir. Boyu 30
- 80 cm kadardır. Limon kokuludur. Çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları
ince ve yumuşak tüylüdür. Çiçekleri beyazdır. Yapraklarında tanen,
reçine ve uçucu bir yağ vardır.
Faydası : Mide ve bağırsak ağrılarını keser. Kalbi
kuvvetlendirir. Hazımsızlık, baş ağrısı ve migrende faydalıdır.
Melankoli, sara, başdönmesi, kulak çınlaması ve sinir krizlerinde
şikayetleri ortadan kaldırır. Bayılmalarda kullanılır. Mide ve bağırsak
gazlarını söker. Aybaşı ağrılarını keser ve aybaşı kanamalarını
düzenler. Huzursuzluk ve sıkıntıları giderir. Hafıza zayıflığında
faydalıdır. Menekşe (benefşe) : Menekşegiller familyasından;
çiçekleri tek renkli, bir veya çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları
yürek biçiminde ve hemen hemen sapsızdır. Genellikle az veya çok koyu
renkli olur. Beyaz renklileri de vardır. İlkbahar aylarında çiçek açar.
Faydası : Terletir. Vücuda rahatlık verir. Kanı temizler.
Vücutta biriken zehirlerin atılmasını sağlar. Nikris ve romatizmada
faydalıdır. Kabızlığı giderir. Sıracada faydalıdır. Cilt
hastalıklarında da kullanılır. Lapası yaraların iyileşmesini sağlar.
Menekşe yağı, egzama ve uyuzu tedavi eder. Boğmaca ve boğaz ağrılarında
faydalıdır. Sulu temriyeleri de tedavi eder. Mersin (asmar) : Mersingiller familyasından; daima
yeşil çalı veya 2-5 metre boyunda bir ağaçcık olan bir bitkidir.
Yaprakları deri gibi serttir. Çiçekleri beyazdır. Kokusu güzeldir. 100
kadar türü vardır. Yabani mersin Akdeniz çevresinde yetişir. Meyvesine
de mersin denir. Küçüktür. Tatlı bahratlı ve kokuludur. Yenir.
Yapraklarında ve çiçek dallarında reçine, tanen, sinaol, terpen,
mirtol, pinen gibi maddeler vardır. Meyvelerinde ise uçucu yağ, şeker,
sitrik asit bulunur.
Faydası : Bronşitte faydalıdır. Mesane iltihaplarını da
giderir. Nezlede faydalıdır. Akciğer iltihaplarında kullanılır. Bel
soğukluğunda faydalıdır. İshali keser. Mide ağrılarını giderir.
Egzamada faydalıdır. Saçları boyamakta kullanılır. Meryemotu (mübarekotu) : Gülgiller familyasından; Doğu, Güney ve Karadeniz bölgeleri ile İstanbul çevresinde yetişen bir bitki türüdür.
Faydası : Yaprakları ve kökü kuvvet verici olarak kullanılır. İshali keser. Meryempelsengi (çalapa) : Guttiferae familyasından Antil adalarında yetişen bir ağaçtır. Kabuklarından reçine elde edilir.
Faydası : Müshildir. Kabızlığı giderir. İdrar söktürür.
Safra akışını düzenler. Sıtma, frengi, kulunç, sarılık, mafsal ağrıları
ve baş ağrılarında kullanılır. Bağırsaklarında hastalık olanlar
kullanmamalıdır. Mercimek (merdümek) : Baklagiller familyasından;
beyaz çiçekli, bir yıllık bir tarım bitkisi ve bunun besin olarak
kullanılan yuvarlak, yassı tohumudur. Mart - Nisan aylarında ekilir.
İlk çağlardan beri Akdeniz bölgesinde yetiştirilmektedir. İçeriğinde B
vitaminleri ve fosfor vardır.
Faydası : Beden ve zihin gücünü artırır. Sinirleri
kuvvetlendirir. Bağırsaklara yumuşaklık verir. Sinir zafiyetlerinde
faydalıdır. Kan yapar. Anne sütünü artırır. Baharatlı çorba şeklinde
yenmesi tavsiye edilir.

Meşe (bişe) : Kayıngiller familyasından; kışın yaprak
döken veya her zaman yapraklı olan, uzun ömürlü bir orman ağacı
cinsidir. Odunu sık dokulu; ağır, sert ve damarlıdır. Erişkin meşenin
odunu, kızıla çalan koyu sarı renktedir. Doğal olarak 30'dan fazla türü
vardır. Yurdumuzda birçok çeşidi vardır.
Faydası : İshal ve dizanteriyi keser. Bağırsak
bozukluklarını giderir. Boğaz ve bademcik iltihaplarını tedavi eder.
Kanamaları durdurur. Basur memelerinden doğan şikayetleri giderir. Meyankökü (piyan) : Baklagillerden kalın rizomlu bir
ağaçcıktır. Yaprakları tüysü, yaprakçıkları pek çoktur. Çiçekleri
beyaz, morumsu veya mavimsidir. Başak biçimindedirler. Yurdumuzda Batı
ve Güney Doğu Anadolu'da yetişir. Boyu 50 cm ile 2 m arasındadır. Çok
yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri mavi mor renklidir.
Meyankökü adı verilen kökleri tatlıdır. İçeriğinde glikoz, sakkaroz,
nişasta, tanen, asparagin, yağ, zamk, reçine ve glisirizin vardır.
Meyan balı da kökünden elde edilir. Üç yıllık kökler kullanılır.
Faydası : Grip, nezle, anjin ve nefes darlığında faydalıdır.
Öksürük ve balgam söktürür. Vücuda rahatlık verir. İdrar söktürür.
Yüksek tansiyonu düşürür. Mide - 12 parmak bağırsağı ülseri ve gastriti
tedavi eder. İştah açar, hazmı kolaylaştırır. İncebağırsak
iltihaplarını giderir. Vücuda serinlik verir. Kabızlığı giderir.
Fazlası tiryakilik yapar ve zararlı olur. Mısır (zea mays) : Buğdaygiller familyasından; 180 -
200 cm boyunda, dik ve yüksek gövdeli, geniş şerit yapraklı, bir yıllık
bir bitkidir. Kökü kalın ve saçaklıdır. Yaprakları şerit gibi, uzun,
paralel damarlı, sert ve sivri uçlu, sapsız, kenarları, dalgalıdır. İki
çeşit çiçeği vardır. Erkek çiçekler gövdenin ucunda salkım başak
şeklinde, dişi çiçekler ise yaprakların koltuğunda koçan halindedir.
Dişi çiçeklerin stilusları uzundur ve kınlarının tepesinden dışarı
doğru sarkarlar. Bunlar mısırpüskülü denilen kısmı meydana getirirler.
Meyvesi, koçanı üzerinde sıkışık şekilde dizilidir. Rengi açık veya
koyu sarı; esmer veya kırmızımtırak renklidir.
Mısırpüskülünün
içeriğinde glikoz, maltoz gibi şekerler, sabityağ, steroller, reçine ve
çok miktarda potasyum tuzları vardır. İdrar söktürücü, idraryollarını
temizleyici ve hararet verici olarak kullanılır.
Mısırözü yağı, mısır tanelerinden çıkarılır. İçeriğinde yağ asitleri, A
vitamini, az miktarda steroller ve bol miktarda nişasta vardır.
Mısırözü yağı damarsertliğini önler.
Faydası : Daha ziyade mısırpüskülü ve mısırözü yağı
kullanılır. Mısır iyi bir besindir. Ancak hazmı biraz güçtür. Guatr
olanların yememesi tavsiye edilir. Mineçiçeği (kanotu) : Mineçiçeğigiller familyasından;
gövdesi dört köşeli, sapsız yaprakları tüylerle örtülü, otsu bitki veya
ağaçcıktır. Çiçekleri başak durumundadır. Renkleri eflatun veya bazen
de alacalıdır. Yurdumuzda yetişen verbana officinalis denilen türü
30-80 cm boyunda, bir veya birçok yıllık otsu bir bitkidir. Otsu kısmı
ve kökü glikozit, tanen ve acı bir madde ihtiva eder.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. Yorgunluğu ve uykusuzluğu
giderir. İştah açar. İdrar söktürür. Terletir. Baş, bel ve mafsal
ağrılarını dindirir. Göğüs ve kulak ağrılarını keser. Romatizma,
lumbago, siyatik ve nikriste faydalıdır. Miskçiçeği (eşekkulağı) : İkiçenekliler sınıfının, Dipsacaceae familyasından güzel kokulu bir bitkidir.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. Vücuda rahatlık verir. Miskotu (amberçiçeği) : İkiçenekliler sınıfından;
50-100 cm boyunda, sarımtırak renkli, güzel kokulu bir bitkidir.
Yapraklarında şekerler, uçucu yağ, A ve B vitaminleri vardır. Çiçekli
dalları kullanılır.
Faydası : Vücuda kuvvet verir. Sinirleri uyarır. Aybaşı tutukluğunu giderir. İştah açar. Safra ifrazatını artırır. Misvak (salvadore persica) : İkiçenekliler sınıfının,
salva doraceae familyasından, Doğu Afrika'dan Hindistan'a kadar uzanan
bölgelerde yetişen küçük bir step ağacıdır. Odunu çok liflidir.
Dallarının ucundaki kısım diş fırçası yerine kullanılır. Meyvesi de
yenebilir.
Faydası : Dişleri temizler. Diş etlerini kuvvetlendirir. Ağız kokusunu giderir. Muşmula (beşbıyık) : Gülgiller familyasından; kış
aylarında yaprak döken, eğri büğrü övdeli, dallı budaklı küçük bir
ağaçtır. Çiçekleri beyaz veya pembe renklidir. Meyvesi, buruk ve hoşa
gitmeyen bir tattadır. Etlidir. 5 bölmesi vardır. İyice olgunlaştıktan
sonra yenir.
Faydası : Böbrek kum ve taşlarının dökülmesine yardım eder.
Bağırsakların iyi çalışmasını sağlar. İncebağırsak iltihabı, ishal ve
dizanteriyi giderir. Kan dolaşımını düzenler. Sinirleri güçlendirir.
Mide hastalıklarında faydalıdır. Lumbago ve nikriste kullanılır. Ana
karnındaki ceninin düşmesini önler. Muz (musa) : Muzgiller familyasından; sıcak
bölgelerde yetişen, çok yıllık ve çok büyük bir otsu bitki cinsidir.
Yurdumuzda Antalya ve Anamur çevresinde yetiştirilir. Muz ağacının
gövdesi; toprak altında kök-sap veya soğan halinde bulunur. Yaprakları
bu kök-saptan çıkar. Tabandaki çiçekleri meyve verir. Meyvelerin tamamı
sarkık bir sapın üzerinde toplu halde bulunur. Nişasta ve şeker
bakımından zengindir. Lezzetlidir. Fırında veya güneşte kurutulduğu
zaman çok besleyici bir un verir.
Faydası : Vücudun ihtiyacı olan bütün maddeleri karşılar.
Kemiklerin gelişmesini sağlar. Nekahat devresini kısaltır. Sinir
zafiyeti ve yorgunluğu giderir. Böbrek ve mafsal iltihabında, bağırsak
hastalıklarında faydalıdır. Müzmin kabızlık çekenler fazla yememelidir.
Mürsafi (mürrisafi) : Burseraceae familyasından;
çeşitli balsam ağaçlarından elde edilen reçine sakızıdır. Güzel kokusu
vardır. İlkçağlardan beri kullanılır. Kokusu kuvvetli, tadı acıdır.
Faydası : Spazmları giderir. Uyarıcıdır. Aybaşı tutukluğunu giderir. Mürver (patlangıç) : Hanımeligiller familyasından;
türlerinin çoğu Kış aylarında çiçekleri döken çalı veya ağaçcık halinde
odunsu, ender olarak da otsu karakterde olan bir bitki cinsidir.
Sürgünlerinin geniş bir özü vardır. Tomurcukları bol sayıda pullarla
örtülmüştür. Çiçekleri beyazdır. Meyveleri kabuksuz tane şeklindedir.
20 kadar türü vardır. Yurdumuzda doğal olarak bulunur. Yaprakları uçucu
yağ, şekerler ve bazı organik asitler taşır. Meyvelerinde acı madde,
tanen, şekerler, valerian asidi ve bol miktarda renk maddesi bulunur.
Yapraklar ve meyveler müshil olarak kullanılır. Köklerinde müshil
tesiri vardır. Çiçekleri terletici ve hafif yatıştırıcıdır. Kullanılan
kısımları; yaz aylarında toplanıp, kurutulur.
Faydası : Kabızlığı giderir. Ateşi düşürür. Vücuda rahatlık
verir. İdrarı çoğaltır. Anne sütünü artırır. Nezlede faydalıdır. Güneş
yanıklarında da faydalıdır.