19. Yüzyıl Siyasi Olayları

[AsiRuH]

19. Yüzyıl Siyasi Olayları

Sırp İsyanı: Fransız ihtilalinin yaymış olduğu milliyetçilik akımının
etkisiyle ve bu bölgede çıkarı olan Avusturya ve Rusya’nın
kışkırtmalarıyla ve Sırpların yaşadığı bölgelerdeki Yeniçerilerinin
halka kötü davranmaları Sırpların isyan etme lerinde etkili
olmuştur.Sırplar ilk kez 1804 yılında Kara Yorgi başkanlığında ve 1815
yılında Miloş Obronoviç önderliğinde isyan ettiler.
***Sırplar Osmanlı Devleti’ne ilk isyan eden millet olmuşlardır.
***Sırplar 1829 Edirne antlaşması ile yarı bağımsız bir devlet oldular.1878 Berlin antlaşması ile tam bağımsız olmuşlardır.
Yunan İsyanı:Yunanlıların isyan etmesinde başta Fransız ihtilalinin
yaydığı milliyetçilik akımı olmak üzere , Rusya’nın kışkırtması, 1814
yılında kurulan Etnik-i Eterya Cemiyeti’nin faaliyetleri etkili
olmuştur.Yunanlılar 1820’de Eflak ve Boğdan’da ayaklandılar daha sonra
1821’de Mora’da isyan ettiler.II.Mahmut isyanı bastıramayınca Mısır
valisi M.Ali Paşa’dan yardım istedi.Ve isyan kısa sürede
bastırıldı.(1827)
*Doğu Akdeniz’de Kavalalı M.Ali Paşa gibi güçlü bir valinin varlığını
istemeyen Fransa,İngiltere ve Rusya aralarında anlaşarak Yunanistan’a
bağımsızlık verilmesini istediler.II.Mahmut bunu iç işlerine müdahele
sayarak reddetti.Bunun üzerine bu üç devletin donanması Navarin
limanında Osmanlı donanmasını yaktılar.(Navarin Baskını 1827)
*Osmanlı Devleti yanan donanmanın masraflarını bu üç devletin ödemesini
istedi .Rusya bu isteğe savaş açarak karşılık verdi.Ruslar doğuda
Erzurum’a kadar batıda ise Edirne’ye kadar ilerlediler bunun üzerine
Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldılar.
Edirne Antlaşması (1829) Buna göre;
-Yunanistan bağımsız bir devlet oldu.
-Sırbistan iç işlerinde bağımsız, dış ilişkilerinde Osmanlı Devletine bağlı bir krallık haline geldi.
-Eflak ve Boğdan’a imtiyazlar verildi.
***Yunanistan Osmanlı Devletinden bağımsızlık kazanan ilk devlettir.

Kavalalı M.Ali Paşa İsyanı:Yunan isyanı sırasında Osmanlı
Devleti’ne yardım eden M.Ali Paşa Mora valiliğinin kendisine
verilmesini istemişti.Fakat Edirne antlaşmasıyla Yunanistan bağımsız
olunca Mora Osmanlı Devleti’nin elinden çıktı.Bunun üzerine M.Ali Paşa
Suriye valiliğini istedi .II.Mahmut bu isteği reddedince savaş çıktı ve
M.Ali Paşa’nın ordusu Kütahya’ya kadar ilerledi.Zor durumda kalan
II.Mahmut Rusya’dan yardım istedi.Rusya’nın Osmanlı üzerinde etki
kurmasından korkan Fransa ve İngiltere hemen araya girerek bir antlaşma
yapılmasını sağladılar.

Kütahya Antlaşmasına göre(1833);
- M.Ali Paşaya Mısır valiliğine ek olarak Suriye valiliği ,
-oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilmiştir.
*** Osmanlı Devleti’nin kendi valisiyle bile başa çıkamayacak kadar güçsüz olduğu görülmüştür.
***II.Mahmut M.Ali Paşa’nın tekrar saldırmasından korktuğu için Rusya’yla bir ittifak antlaşması yapmıştır.

Hünkar İskelesi Antlaşmasına(1833) göre;
- Osmanlı saldırıya uğrarsa Rusya karadan ve denizden yardım edecek,
- Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti sadece Çanakkale ve İstanbul boğazlarını kapatacaktı.
*** Bu antlaşmayla ilk kez boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.

Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmemişti.II.Mahmut M.Ali
Paşa’ya ders vermek ve kaybettiği toprakları geri almak istiyordu.M.Ali
Paşa’da daha fazla toprak sahibi olmak hatta Osmanlı tahtına oturmak
istiyordu.Bu nedenle iki ordu Nizip yakınlarında tekrar karşılaştı ve
(Nizip Savaşı 1839) Osmanlı ordusu yenildi. Bu durumda Hünkar İskelesi
Antlaşmasına göre Rusya’nın yardım etmesi gerekiyordu İngiltere ve
Fransa bundan korktuklarından Mısır meselesini görüşmek için
İngiltere’nin önderliğinde Londra’da toplandılar.

Londra Protokolü (1840)
- Mısır eyaleti hukuki yönden Osmanlı’ya bağlı kalmakla beraber, yönetimi M.Ali Paşa’ya bırakılacak.
- Buna karşılık Mısır , her yıl 80 bin kese altın vergi verecek.
- Suriye,Adana ve Girit Osmanlı Devleti’nde kalacak.

*** Londra Protokolüyle Mısır meselesi kesin olarak çözüme
kavuşturulmuştur.Mısır iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Osmanlı’ya
bağlı hale gelmiştir.
***Kavalalı’nın gücünü kıran İngiltere ve Fransa Akdeniz ve Hint Okyanusundaki ticari gelirlerini korudu.

Mısır meselesini halleden Avrupalılar, boğazlar sorununu halletmek için harekete geçtiler.
Londra Boğazlar Konferansı (1841): (Londra Sözleşmesi)
- Boğazlar Osmanlı Devletinin egemenliği altında kalacaktır.
- Barış zamanında boğazlardan hiçbir savaş gemisi geçmeyecektir.
*** Barış zamanında boğazlardan hiçbir savaş gemisinin geçmeyecek
olması Rusya’nın Akdeniz’e inmesini engellemiştir.Bu da İngiltere ve
Fransa’nın işine gelmiştir.
*** Boğazların durumu uluslar arası bir durum kazandı.

Kırım Savaşı (1853-1856)
Sebepleri:Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerindeki bazı emellerinin olması
Kırım Savaşının en önemli sebebidir.Rusya’nın başında bulunan Çar
I.Nikola İstanbul’u ve boğazları alarak Akdeniz’e inmek ve Rusya’nın
himayesi altında Balkanlarda küçük devletler kurmak istiyordu.Bunun
için İngiltere ile anlaşıp Osmanlı Devletini paylaşmak
istiyordu.İngiltere ise Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını kendi
menfaatleri açısından uygun görmüyordu.Çar I.Nikola bunun üzerine
çeşitli bahaneler aramaya başladı.Kudüs ve çevresinde yaşayan
Ortadoksların lehine ıslahat yapılmasını istedi.İstanbul’a gönderdiği
elçi Prens Mençikof bazı istekler ileri sürdü.Osmanlı Devleti bunları
reddetti.Bunun üzerine Rusya Orduları Osman- lıya saldırdı ve savaş
başladı Ruslar 1853’de Sinop’ta Osmanlı donanmasını yaktılar. (Sinop
Baskını 1853) . İngiltere ve Fransa Rusya’nın boğazlara,Akdeniz’e
egemen olmasından korktuklarından yardım ettiler. Bunlara Piyomento
devletide katıldı ve Rusları yendiler.Savaşın sonunda barış yapıldı.

Paris Antlaşması(1856):
-Osmanlı Devleti Avrupa Devleti sayıldı.
-Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğü Avrupalı Devletlerin garantisi altında olacak.
-Karadeniz tarafsız olacak savaş gemilerine kapalı, ticari gemilere açık olacak.
-Boğazlar 1841 Londra Protokolüne göre yönetilecek
-Eflak ve Boğdan’a yarı bağımsızlık verilecek.

*** Osmanlı Devleti ,Paris Antlaşmasında Avrupalı Devletlerin
azınlıkların haklarını bahane ederek iç işlerimize karışmalarını
önlemek amacıyla Islahat Fermanını ilan etmiştir.

*** Kırım Savaşı sırasında Padişah olan Abdülmecit’in İngiltere’den
borç para almasıyla Osmanlı tarihinde ilk kez dış borçlanma süreci
başlamıştır.(1854)

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ( 93 Harbi)
Sebebi:Paris antlaşması Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini
1870’li yıllara kadar engel olabildi.Ruslar 1870’lerde Avrupa’nın
içinde bulunduğu kargaşalıktan faydalanarak Paris antlaşmasının
Karadeniz’le ilgili maddesini tanımadığını ilan etti.Balkanlarda
Panslavizm(Slavcılık) propagandasına başladı.Balkanlardaki milletler
isyana başladılar.Avrupalı Devletler Rusya ile Osmanlı Devletinin
savaşma- sını istemediğinden İstanbul’da bir konferans
topladılar.Tersane (İstanbul ) Konferansına (1878) katılan devletler
başta Rusya olmak üzere Osmanlı Devletinden Sırbistan ve Karadağ’dan
Türk askerlerinin çekilmelerini ve Bosna Hersek ve Bulgaristan’a
özerklik verilmesini istediler .Osmanlı Devleti bu istekleri
reddetti.Bunun üzerine Rusya Osmanlı Devletine savaş açtı.Osmanlı
Devleti Kafkaslarda Gazi Muhtar Paşa ile Balkanlarda Plevne’de Gazi
Osman Paşa ile çok başarılı savaşlar yaptılar ama Ruslar doğudan
Erzurum’a kadar, batıdan Yeşilköy’e kadar ilerlediler.Çok zor durumda
kalan Osmanlı Devleti Avrupalı Devletlerinde araya girmesiyle barış
istemek zorunda kaldı.Önce Ayestefanos (Yeşilköy) Antlaşması (1878)
imzalandı.Batılı devletlerin itirazıyla bu antlaşma yürürlükten kalktı
ve yerine Berlin antlaşması imzalandı.

Berlin Antlaşması(1878):
-Sırbistan,Karadağ ve Romanya bağımsız birer devlet haline geldi.
-Bulgaristan Osmanlı Devletine bağlı bir prenslik haline geldi.
-Kars,Ardahan ve Batum Rusya’ya bırakıldı.
-Bosna Hersek’in yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bırakıldı.
-Rumeli ve Anadolu’da Ermenilerin oturduğu yerlerde ıslahatlar yapılmasına karar verildi.
***Böylece ilk kez “Ermeni Meselesi” ortaya çıkmıştır.
-Teselya bölgesi Yunanistan’a verildi.
-Osmanlı Devleti Rusya’ya 60 milyon Türk lirası savaş tazminatı ödemesi kararlaştırıldı.

[AsiRuH]

II.Abdülhamit Devrinde:
-Fransızlar 1881’de Tunus’u
-İngilizler 1882’de Mısır’ı işgal ettiler.
-1908’de Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.
-1908’de Avusturya Bosna Hersek’i işgal etti.
40. 19.Yüzyılda Yapılan Yenilikler ve Demokratikleşme Çabaları:
II.Mahmut Devrinde Yapılan Yenilikler(1808-1839)
-Kaldırılan Nizam-ı Cedit ordusu yerine Sekban-ı Cedit ordusu kuruldu.
-Senet-i İttifak’ın İmzalanması (1808):Bu dönemde Eyaletlerde güçlü
olan Âyanlar(Valiler) merkezden kopmaya başlamışlar ve kendi başlarına
hareket etmeye başlamışlardı.Bunun üzerine padişah II.Mahmut’la Âyanlar
arasında Senet-i İttifak imzalandı(1808) böylece padişah; -Âyanları
tanıyacak, padişah yapacağı ıslahatlarda Âyanların fikrini alacaktı.
• Sened-i İttifakla padişahın mutlak otoritesi ilk kez kısıtlanmıştır.
• Osmanlı Devletinde ilk kez demokratikleşme hareketleri başlamıştır.
-Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.(1826) Vaka-i Hayriye(hayırlı olay)
-Kaldırılan Yeniçeri Ocağı yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla bir ordu kuruldu.
-Bu orduda ders vermek amacıyla Avrupa’dan subaylar getirildi.
-Divan-ı Hümayun kaldırıldı.Yerine Nazırlıklar (Bakanlıklar) kuruldu.Sadrazama Başvekil(Başbakan) denilmeye başlandı.
-Devlet memurları Dahiliye (iç işleri) ve Hariciye (dış işleri) diye ikiye ayrıldı.
-Memurlar için rütbe ve nişan kabul olundu.
-Memurlara fes,ceket ve pantolon mecburiyeti getirildi.
-Padişahın resmi devlet dairelerine asıldı.
-Merkezi otoriteyi güçlendirmek için iller merkeze bağlandı.Ülke Eyalet-Liva-Kaza şeklinde yeniden örgütlendi.
-Suçluların mallarına el koyma olan müsadere usulü kaldırıldı.
-İlköğretim mecburi hale geldi.
-İlk kez Avrupa’ya öğrenci gönderildi.
-Medreselerin yanında Avrupai tarzda mektepler açıldı.Rüştiye(Ortaokul)
ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye gibi orta dereceli okullar açıldı.
-Devlet memuru yetiştirmek amacıyla Mekteb-i Maarif-i Adliye , Mekteb-i
Tıbbiye, Mekteb-i Harbiye ve Mızaka-i Humayun (Bando okulu)
*Eğitimdeki bu ikilik ileriki yıllarda devlet içerisinde mektepli- medreseli çatışmasının çıkmasına neden olmuştur.
-Takvim-i Vekâyi adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı.
-İlk defa nüfus sayımı yapıldı. Askeri amaçlı olduğundan sadece erkek nüfus sayıldı.
-Nüfus sayımı yanında mülk sayımı da yapıldı.Böylece herkesin gelirine göre vergi alındı.
-İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.İstanbul’da bir hastahane yaptırıldı.
-Yerli mallarının kullanımı teşvik edildi.
-II.Mahmut sarayda oturmayıp yurt gezilerine çıkmıştır.Halkın durumunu yerinde görmüştür.
-II.Mahmut dışarıya para çıkmasını önlemek amacıyla devlet memurlarının
ve askerlerin elbiselerini dışardan almayıp yerli kumaştan yapılması
için çuha fabrikası kurdurdu.
-Tüccar ve esnafa gümrük kolaylıkları sağlandı.
*II.Mahmut Dönemi, Osmanlı Devleti’nde Batılı anlamda ıslahatların en yoğun görüldüğü dönemdir.
TANZİMAT FERMANI (3 Kasım 1839):
• II.Mahmut’un ölümünden sonra yerine oğlu Abdülmecit geçti.O da babası
gibi ıslahatçı bir kişiydi.Bu konudaki tüm yetkileri Dış işleri bakanı
Mustafa Reşit Paşaya verdi.
• Mustafa Reşit Paşa Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmalarına
engel olmak için ,Mısır meselesinde Avrupalı devletlerin yardımını
almak için ve devletin içine düştüğü sıkıntılı durumdan kurtarmak için
Tanzimat Fermanını hazırladı.(Gülhane Hattı Hümayunu da denir.)Buna
göre;
• Herkes kanun önünde eşit olacak.Böylece Osmanlı Devletinde kanun gücünün üstünlüğü ilk kez kabul edildi.
• Padişah ilk kez kendi gücünün de üstünde kanun gücü olduğunu kabul etti.
• Müslüman ,hristiyan, musevi halkın can ve mal güvenliği sağlandı.
• Askerlik süresi ömür boyundan 5 yıla indirildi.Hristiyanlarda askere gidebilecektir denildi.
• Tanzimat Fermanıyla kanun önünde müslüman ve gayri müslimler eşitlendi.
• Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti’nde batılı hukuk kurallarına geçişin ilk aşamasını oluştu
ISLAHAT FERMANI1856):
• Osmanlı Devleti’nin Kırım savaşından çıktığı ve Paris antlaşmasının
imzalandığı sırada İngiltere ve Fransa Osmanlı Devletinden Osmanlı
Devleti sınırları içinde yaşayan hristiyan azınlığa bazı ayrıcalıklar
verilmesini istediler.Osmanlı Devleti de Paris antlaşmasına devletin
uluslar arası alanda durumunu zora sokacak bir madde konulmaması için
Hristiyan azınlığa bazı ayrıcalıklar verdi.Ve Islahat Fermanını ilan
etti.1856
• Bu ferman Tanzimat Fermanının genişletilmiş şeklidir.
• Avrupalı Devletlerin baskısıyla ilan edilmiştir.
• Bu fermanla azınlıklar , Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale geldiler.

I.Meşrutiyet'in İlanı(23 Aralık1876):
Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi aydınların oluşturduğu gruba Genç
Osmanlılar veya Jön Türkler denirdi.Bu grup yanlarına Mithat Paşa'yıda
alarak Meşrutiyeti ilan etmesi koşuluyla II.Abdülhamit'i tahta
çıkardılar.23 Aralık 1976 'da Kanuni Esasi hazırlanarak I.Meşrutiyet
ilan edildi.
Kanuni Esasi Osmanlı Devletinin Avrupai tarzdaki ilk anayasasıdır.
Kanuni Esasiye göre iki tane meclis kuruldu.Meclisi Mebusan( Üyelerini halk seçecek),Meclisi Ayan(Üyelerini Padişah seçecek)
Not:I.Meşrutiyetin ilanıyla Mutlakiyet dönemi sona ermiş Meşrutiyet dönemi başlamıştır.

II.Meşrutiyet'in İlanı(1908):
Jön Türkler 1889 yılında
İttihat ve Terakki cemiyetini kurdular.Bu örgüt II.Meşrutiyetin ilan
edilmesi için II.Abdülhamit'e baskı yaptılarBaskılar
sonundaII.Abdülhamit 24 Temmuz 1908 'de II.Meşrutiyeti ilan etti.13
Nisan 1909'da Meşrutiyet yönetimine karşı olanlar büyük bir ayaklanma
yaptılar.(31 Mart Olayı). Ayaklanmayı İttihatçıların oluşturduğu ve
M.Kemal'in Kurmay Başkanlığını yaptığı Hareket Ordusu
bastırdı.İttihatçılar bu ayaklanmadan II.Abdülhamit'i sorumlu tutarak
tahttan indirdiler.