Anasayfa
BÖLGELER COĞRAFYASI
Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Türkiye’nin Coğrafi Konumu ve Özellikleri
Türkiye Kuzey Yarım Küre’de, eski dünya karalarının birbirine en çok
yaklaştıkları stratejik bir bölgede yer alır. Buna bağlı olarak
matematiksel ve özel konumu ülkenin sosyal, politik ve ekonomik durumu
üzerinde etkili olmaktadır.
Türkiye’nin Matematiksel Konumu
Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır. Buna bağlı olarak;
1. Türkiye dört mevsimin belirgin olarak yaşandığı ılıman kuşakta yer alır
2. Güneş ışınları yıl içinde düz zeminlere dik gelmez. Bu nedenle yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boyları sıfır olmaz.
3. Ülkenin doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır.
Türkiye’nin Özel Konumu
Türkiye’nin eski dünya karaları olan Asya ve Avrupa kıtalarında
toprakları bulunur. Üç tarafı denizlerle çevrili yarımada özelliği
taşır. Ortalama yüksekliği fazla olup (1130 m), yükseklik batıdan
doğuya doğru artar. Yakın jeolojik zamanda oluştuğundan kırıklı arazisi
fazladır. Bu nedenle tektonik depremler sık görülür. Maden çeşitleri
fazladır. Ortadoğu ve Asya petrollerine yakınlığı, boğazlara sahip
olması jeopolitik önemini artırır.
Türkiye’yi Çevreleyen Denizler
Karadeniz
Sularının Özellikleri
Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiğinden ve bol yağışlı bir bölgede bulunduğundan su seviyesi yüksektir.
Bulunduğu enlem nedeniyle suların sıcaklığı Akdeniz sularına göre daha düşüktür
Derinlerde kükürtlü hidrojen gazının bulunması, 200 m’nin altındaki derinliklerde deniz canlılarının yaşamını engeller.
Tuzluluk oranı, %o 18’dir.
Akıntılar
Karadeniz’in su seviyesinin yüksek ve tuzluluk oranının düşük olması
nedeniyle Karadeniz’den Marmara Denizi’ne doğru bir üst akıntı
bulunmaktadır. Marmara Denizi’nden de Karadeniz’e doğru alt akıntı
bulunur.
Kıyı Tipi
Karadeniz’in Anadolu kıyıları, dağlar kıyıya paralel uzandığından
genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir. Boyuna kıyı tipi
özelliğindedir. Bu nedenle, Anadolu kıyılarının gerçek uzunluğu ile kuş
uçuşu uzunluğu arasındaki fark azdır.
Marmara Denizi
Sularının Özellikleri
Marmara Denizi sularının özelliği bakımından, Akdeniz ile Karadeniz
arasında bir geçiş özelliği gösterir. Karadeniz’den olan üst akıntı
nedeniyle yüzeyde %o 23 tuzluluk oranı, Akdeniz’den olan alt akıntının
etkisiyle derinlerde %o 36 civarındadır.
Akıntılar
Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Karadeniz’in az tuzlu suları ise üst akıntı ile Marmara Denizi sularına karışır.
Kıyı Tipi
Marmara Denizi kıyılarında birden fazla kıyı tipi görülmektedir.
Örneğin, İstanbul ve Çanakkale Boğazı kıyılarında ria kıyı tipi,
İzmit-Yalova arasında enine kıyı tipi, kuzey kıyılarında limanlı kıyı
tipi görülür.
Ege Denizi
Sularının Özellikleri
Sularının özellikleri bakımından Akdeniz’e benzerlik gösterir. Tuzluluk
oranı, Ege Denizi’nin kuzeyinde yaklaşık %o33, güneyinde ise yaklaşık
%o 37 dir.
Akıntılar
Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Ege Denizi sularına
karışmaktadır. Karadeniz’den ise Ege Denizi’ne doğru üst akıntı
bulunmaktadır.
Kıyı Tipi
Ege Denizi’nin Edremit – Kuşadası arası, dağlar kıyıya dik uzandığından
enine kıyı tipindedir. Güneybatı Anadolu kıyıları ise (Bodrum,
Marmaris, Datça) ria tipi kıyılardır.
Akdeniz
Sularının Özellikleri
Akdeniz sularının sıcaklığı diğer denizlerimizden daha yüksektir.
Bulunduğu enlem nedeniyle sıcaklık ve buharlaşma fazladır. Buna bağlı olarak, tuzluluk oranı %o 36 ilse %o 39 arasında değişir.
Akıntılar
Akdeniz’in çok tuzlu yoğun suları dip akıntı ile Marmara Denizi’ne ulaşır.
Kıyı Tipi
Akdeniz’in Anadolu Kıyıları genlikle boyuna kıyı özelliğindedir. Finike – Kaş arasında Dalmaçya kıyı tipi görülür.
Türkiye’nin Sınırları ve Komşuları
Türkiye’nin kara ve deniz sınırlarının toplam uzunluğu yaklaşık 11.000
km’dir. Burada Türkiye’nin kara sınırları ve komşuları incelenecektir.
Sınırları
Türkiye’nin kara sınırları yaklaşık 2753 km’dir. Irak ve İran sınırları
doğal sınır özelliği taşımaktadır. Diğer sınırlarımız yer yer bazı
engellerden geçseler bile büyük çoğunluğu politik sınır özelliğindedir.
En uzun sınırımız 877 km’lik Suriye, en kısa sınırımız 18 km’lik
Nahçıvan sınırıdır.
Komşuları
Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan bir köprü
özelliğindeki Türkiye, Asya’da Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan, İran,
Irak, Suriye, Avrupa’da Yunanistan ve Bulgaristan ile sınır komşusudur.
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Türkiye’nin bölgelerini incelerken öncelikle bazı kavramların bilinmesi gerekir. Bunlar coğrafi bölge, coğrafi bölüm ve yöredir.
Coğrafi Bölge : Taşıdığı belirli Coğrafi özellikleri ile çevresinden
ayrılan, kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir.
Coğrafi bölgelerin sınırları belirlenirken doğal koşullar, sosyal ve
ekonomik özellikler temel alınır.
Coğrafi Bölüm : Bir coğrafi bölge içinde doğal koşullar, sosyal ve
ekonomik özellikler bakımından farklılık gösteren küçük birimlerdir.
Yöre : Bölüm içerisinde farklı özelliklere sahip, bölümden daha küçük
birimlerdir. Iğdır Yöresi, Göller Yöresi, Menteşe Yöresi gibi.
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Ülkemiz 1941 yılında toplanan Birinci Coğrafya Kongresi’nde 7 coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır. Bunlar,
1. Karadeniz Bölgesi
2. Marmara Bölgesi
3. Ege Bölgesi
4. Akdeniz Bölgesi
5. İç Anadolu Bölgesi
6. Doğu Anadolu Bölgesi
7. Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
Bölge adını komşu olduğu Karadeniz’den almıştır. Bölgenin tümü doğal,
ekonomik ve beşeri özellikler bakımından benzer özellikler gösterir.
Ancak yer şekilleri, iklim, tarım, yerleşme ve ekonomik etkinliklere
bağlı olarak 3 bölüme ayrılmıştır. Bunlar Batı, Orta ve Doğu
Karadeniz’dir.
Yer şekilleri
Dağlar : Batı Karadeniz’de birbirine paralel 3 sıra halinde uzanan
dağlar, Orta Karadeniz’de kıyıdan uzaklaşıp, tek sıra halinde uzanır.
Ortalama yükselti azalmıştır. Doğu Karadeniz’de ise dağlar iki sıra
halinde uzanır. Bölgenin en yüksek dağları bu bölümdedir. Dağ sıraları
arasında batı-doğu yönlü uzanan çöküntü ovaları ile Çoruh-Kelkit,
Gökırmak ve Devres vadiler yer alır.
Ovalar : Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta
ovalarıdır. İç kesimlerde Suluova, Taşova, Turhal, Merzifon, Tosya,
Boyabat gibi çöküntü ovaları yer alır. Bu çöküntü ovaları Türkiye’nin
en aktif deprem bölgeleridir.
Akarsular ve Göller
Akarsular : Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh bölgenin
önemli akarsularıdır. Yatak eğimleri fazla, rejimleri düzensiz
akarsulardır. Kar erimelerine bağlı olarak ilkbahar aylarında akım
yüksektir.
Göller : Bölgede buzul gölleri ve heyelan set gölleri fazladır.
Özellikle Doğu Karadeniz Dağları’nda buzul etkisiyle oluşmuş buzul
gölleri yaygındır. Sera (Uzungöl), Tortum, Borabay, Abant ve Yedigöller
başlıca heyelan set gölleridir. Ayrıca bölgede çok sayıda baraj gölü
bulunmaktadır.
İklim
Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık
geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Bu iklimi etkileri Orta Karadeniz’de
yer şekillerine bağlı olarak iç kesimlere kadar ulaşır. Batı ve Doğu
Karadeniz’in iç kesimlerinde iklim karasallaşır, yağış miktarı azalır.
Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Türkiye’nin Coğrafi Konumu ve Özellikleri
Türkiye Kuzey Yarım Küre’de, eski dünya karalarının birbirine en çok
yaklaştıkları stratejik bir bölgede yer alır. Buna bağlı olarak
matematiksel ve özel konumu ülkenin sosyal, politik ve ekonomik durumu
üzerinde etkili olmaktadır.
Türkiye’nin Matematiksel Konumu
Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır. Buna bağlı olarak;
1. Türkiye dört mevsimin belirgin olarak yaşandığı ılıman kuşakta yer alır
2. Güneş ışınları yıl içinde düz zeminlere dik gelmez. Bu nedenle yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boyları sıfır olmaz.
3. Ülkenin doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır.
Türkiye’nin Özel Konumu
Türkiye’nin eski dünya karaları olan Asya ve Avrupa kıtalarında
toprakları bulunur. Üç tarafı denizlerle çevrili yarımada özelliği
taşır. Ortalama yüksekliği fazla olup (1130 m), yükseklik batıdan
doğuya doğru artar. Yakın jeolojik zamanda oluştuğundan kırıklı arazisi
fazladır. Bu nedenle tektonik depremler sık görülür. Maden çeşitleri
fazladır. Ortadoğu ve Asya petrollerine yakınlığı, boğazlara sahip
olması jeopolitik önemini artırır.
Türkiye’yi Çevreleyen Denizler
Karadeniz
Sularının Özellikleri
Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiğinden ve bol yağışlı bir bölgede bulunduğundan su seviyesi yüksektir.
Bulunduğu enlem nedeniyle suların sıcaklığı Akdeniz sularına göre daha düşüktür
Derinlerde kükürtlü hidrojen gazının bulunması, 200 m’nin altındaki derinliklerde deniz canlılarının yaşamını engeller.
Tuzluluk oranı, %o 18’dir.
Akıntılar
Karadeniz’in su seviyesinin yüksek ve tuzluluk oranının düşük olması
nedeniyle Karadeniz’den Marmara Denizi’ne doğru bir üst akıntı
bulunmaktadır. Marmara Denizi’nden de Karadeniz’e doğru alt akıntı
bulunur.
Kıyı Tipi
Karadeniz’in Anadolu kıyıları, dağlar kıyıya paralel uzandığından
genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir. Boyuna kıyı tipi
özelliğindedir. Bu nedenle, Anadolu kıyılarının gerçek uzunluğu ile kuş
uçuşu uzunluğu arasındaki fark azdır.
Marmara Denizi
Sularının Özellikleri
Marmara Denizi sularının özelliği bakımından, Akdeniz ile Karadeniz
arasında bir geçiş özelliği gösterir. Karadeniz’den olan üst akıntı
nedeniyle yüzeyde %o 23 tuzluluk oranı, Akdeniz’den olan alt akıntının
etkisiyle derinlerde %o 36 civarındadır.
Akıntılar
Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Karadeniz’in az tuzlu suları ise üst akıntı ile Marmara Denizi sularına karışır.
Kıyı Tipi
Marmara Denizi kıyılarında birden fazla kıyı tipi görülmektedir.
Örneğin, İstanbul ve Çanakkale Boğazı kıyılarında ria kıyı tipi,
İzmit-Yalova arasında enine kıyı tipi, kuzey kıyılarında limanlı kıyı
tipi görülür.
Ege Denizi
Sularının Özellikleri
Sularının özellikleri bakımından Akdeniz’e benzerlik gösterir. Tuzluluk
oranı, Ege Denizi’nin kuzeyinde yaklaşık %o33, güneyinde ise yaklaşık
%o 37 dir.
Akıntılar
Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Ege Denizi sularına
karışmaktadır. Karadeniz’den ise Ege Denizi’ne doğru üst akıntı
bulunmaktadır.
Kıyı Tipi
Ege Denizi’nin Edremit – Kuşadası arası, dağlar kıyıya dik uzandığından
enine kıyı tipindedir. Güneybatı Anadolu kıyıları ise (Bodrum,
Marmaris, Datça) ria tipi kıyılardır.
Akdeniz
Sularının Özellikleri
Akdeniz sularının sıcaklığı diğer denizlerimizden daha yüksektir.
Bulunduğu enlem nedeniyle sıcaklık ve buharlaşma fazladır. Buna bağlı olarak, tuzluluk oranı %o 36 ilse %o 39 arasında değişir.
Akıntılar
Akdeniz’in çok tuzlu yoğun suları dip akıntı ile Marmara Denizi’ne ulaşır.
Kıyı Tipi
Akdeniz’in Anadolu Kıyıları genlikle boyuna kıyı özelliğindedir. Finike – Kaş arasında Dalmaçya kıyı tipi görülür.
Türkiye’nin Sınırları ve Komşuları
Türkiye’nin kara ve deniz sınırlarının toplam uzunluğu yaklaşık 11.000
km’dir. Burada Türkiye’nin kara sınırları ve komşuları incelenecektir.
Sınırları
Türkiye’nin kara sınırları yaklaşık 2753 km’dir. Irak ve İran sınırları
doğal sınır özelliği taşımaktadır. Diğer sınırlarımız yer yer bazı
engellerden geçseler bile büyük çoğunluğu politik sınır özelliğindedir.
En uzun sınırımız 877 km’lik Suriye, en kısa sınırımız 18 km’lik
Nahçıvan sınırıdır.
Komşuları
Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan bir köprü
özelliğindeki Türkiye, Asya’da Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan, İran,
Irak, Suriye, Avrupa’da Yunanistan ve Bulgaristan ile sınır komşusudur.
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Türkiye’nin bölgelerini incelerken öncelikle bazı kavramların bilinmesi gerekir. Bunlar coğrafi bölge, coğrafi bölüm ve yöredir.
Coğrafi Bölge : Taşıdığı belirli Coğrafi özellikleri ile çevresinden
ayrılan, kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir.
Coğrafi bölgelerin sınırları belirlenirken doğal koşullar, sosyal ve
ekonomik özellikler temel alınır.
Coğrafi Bölüm : Bir coğrafi bölge içinde doğal koşullar, sosyal ve
ekonomik özellikler bakımından farklılık gösteren küçük birimlerdir.
Yöre : Bölüm içerisinde farklı özelliklere sahip, bölümden daha küçük
birimlerdir. Iğdır Yöresi, Göller Yöresi, Menteşe Yöresi gibi.
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Ülkemiz 1941 yılında toplanan Birinci Coğrafya Kongresi’nde 7 coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır. Bunlar,
1. Karadeniz Bölgesi
2. Marmara Bölgesi
3. Ege Bölgesi
4. Akdeniz Bölgesi
5. İç Anadolu Bölgesi
6. Doğu Anadolu Bölgesi
7. Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
Bölge adını komşu olduğu Karadeniz’den almıştır. Bölgenin tümü doğal,
ekonomik ve beşeri özellikler bakımından benzer özellikler gösterir.
Ancak yer şekilleri, iklim, tarım, yerleşme ve ekonomik etkinliklere
bağlı olarak 3 bölüme ayrılmıştır. Bunlar Batı, Orta ve Doğu
Karadeniz’dir.
Yer şekilleri
Dağlar : Batı Karadeniz’de birbirine paralel 3 sıra halinde uzanan
dağlar, Orta Karadeniz’de kıyıdan uzaklaşıp, tek sıra halinde uzanır.
Ortalama yükselti azalmıştır. Doğu Karadeniz’de ise dağlar iki sıra
halinde uzanır. Bölgenin en yüksek dağları bu bölümdedir. Dağ sıraları
arasında batı-doğu yönlü uzanan çöküntü ovaları ile Çoruh-Kelkit,
Gökırmak ve Devres vadiler yer alır.
Ovalar : Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta
ovalarıdır. İç kesimlerde Suluova, Taşova, Turhal, Merzifon, Tosya,
Boyabat gibi çöküntü ovaları yer alır. Bu çöküntü ovaları Türkiye’nin
en aktif deprem bölgeleridir.
Akarsular ve Göller
Akarsular : Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh bölgenin
önemli akarsularıdır. Yatak eğimleri fazla, rejimleri düzensiz
akarsulardır. Kar erimelerine bağlı olarak ilkbahar aylarında akım
yüksektir.
Göller : Bölgede buzul gölleri ve heyelan set gölleri fazladır.
Özellikle Doğu Karadeniz Dağları’nda buzul etkisiyle oluşmuş buzul
gölleri yaygındır. Sera (Uzungöl), Tortum, Borabay, Abant ve Yedigöller
başlıca heyelan set gölleridir. Ayrıca bölgede çok sayıda baraj gölü
bulunmaktadır.
İklim
Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık
geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Bu iklimi etkileri Orta Karadeniz’de
yer şekillerine bağlı olarak iç kesimlere kadar ulaşır. Batı ve Doğu
Karadeniz’in iç kesimlerinde iklim karasallaşır, yağış miktarı azalır.
ünya'nın yörüngesinden geçtiği varsayılan düzleme Ekliptik veya Yörünge Düzlemi denir.