Anasayfa
Deneme Nedir (Edebiyat)
Deneme, bir yazarın belli bir konuya ilişkin kişisel duygu ve
düşüncelerini anlattığı metinlere denir. Bu tür ilk yazıları 16.
yüzyılda Fransız yazar Michel de Montaigne yazdı ve Essais (Denemeler)
adıyla yayımladı. Bugün bir çok ülkede ilgiyle okunan edebiyat türünün
de adını koymuş oldu.
Deneme, yazarın belli bir konuda görüşlerini kısa biçimde anlattığı
edebiyat türüdür. Denemelerde, edebiyat, sanat, insanlar, gelenekler,
hatta gülünç olaylar gibi değişik konular ele alınabilir. Örneğin,
İngiliz yazar Charles Lamb 19. yüzyılın başlarında, "Domuz Rostosu
Üzerine" adlı bir deneme yazmıştı. Bu denemede ateşle oynamayı seven
bir Çinli çocuğun rastlantı sonucu kızarmış domuz etini tadan ilk insan
olduğu mizah yollu anlatılıyordu.
İyi bir deneme yazmanın yollarından biri, belli bir konudaki
düşünceleri önce bir kâğıda gelişigüzel not etmektir. Bundan sonra not
edilen düşünceleri, anlaşılmalarını kolaylaştıracak bir düzene sokmak
gerekir. Bir deneme için her zaman, okurun ilgisini çekecek ve denemeyi
sonuna kadar okunmasını sağlayacak bir giriş cümlesi çok önemlidir.
Deneme, aynı ölçüde dikkat çekici bir biçimde de bitirilmelidir.
Denemeyi okurken yazarla birlikte düşünsel yolculuğa çıkan okurun
sonunda düş kırıklığına uğramaması, demene yazarı açısından dikkat
edilmesi gereken bir noktadır.
Öte yandan, düşüncelerin paragraflara göre düzenlemesi gerekir. Öne
sürülen her yeni düşünce için ayrı bir paragraf kullanılmalı ve her
paragrafta bir ana düşünce işlenmelidir. Birçok deneme üç ya da daha
fazla paragraftan oluşur. Denemenin paragraflara bölünmesi, söylenmek
istenilenin kolay ve açık bir biçimde ortaya koyulmasını sağlar. Deneme
Fransız yazar Montaigne ile başlamış olmasına karşın, daha sonraki
yıllarda İngiliz yazarlar tarafından geliştirilmiştir. Ünlü İngiliz
denemecileri arasında Francis Bacon, Joseph Addison ile İrlandalı
Richard Steele sayılabilir. ABD'li en ünlü deneme yazarları Ralph Waldo
Emerson ile Henry David Thoreau’dur. Edgar Allan Poe şiir üstüne, James
Thurber de mizah türünde yazdığı denemelerle okurlarını etkilemişlerdir.
Montaigne’den sonraki ünlü Fransız deneme yazarları arasında Theophile Gautier, Anatole France ve Hippolyte Taine sayılabilir.
Türk edebiyatına deneme türü, Batı edebiyatlarının etkisiyle
Tanzimat'tan sonra girmiş ve Cumhuriyet'ten sonra gelişmiştir. Yakup
Kadri Karaosmanoğlu, Ahmed Haşim ve Falih Rıfkı Atay aynı zamanda
başarılı deneme yazarlarıydı. Deneme türünün en güzel örneklerini ise
Nurullah Ataç verdi. Bu türde örnekler veren öbür önemli yazarlarımız
arasında ise Ahmed Hamdi Tanpınar, Sabahattin Eyuboğlu, Suut Kemal
Yetkin, Vedat Günyol, Melih Cevdet Anday, Memet Fuat, Salah Birsel,
Nermi Uygur, Fethi Naci, Cemal Süreya, Füsun Altıok ve Selim İleri
sayılabilir.
DENEMELER
1)Kitabın Adıenemeler
2)Kitabın Yazarı:Michel de MONTEİGNE
3)Basıldığı Yıl:1996
4)Baskı Sayısı:23
5)Sayfa Sayısı:334
6)Kitabın Türüeneme
7)Kitabın Konusu:Kitapta yazar,yaşamımızdaki önemli olayları;insanların
hal,tavır,davranış,durum ve huylarını, sözünü sakınmadan,tek
tek,terbiye çerçevesinde eleştirmekte,düşüncelerini özgürce ve kendince
,öznel bir şekilde açıklamaktadır.
8)Kitaptan Alıntılar:
*Başkalarının bilgin olabilsek bile ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz.(ayf.29)
*Kusur korkusuyla suç işliyoruz.(syf.31)
*Her şey kırılmaz zinciriyle bağlı kaderin.(syf.44)
*Niçin başka güneş başka toprak ararsın,yurdundan kaçmakla kendinden kaçar mısın?(syf.57)
*Saadet bile haddini aşarsa azap olur.(syf.65)
*Kaderin insanlara bir lutfuda namuslu işlerin aynı zamanda en faydalı işler olmasıdır.(syf.73)
*Yunanlı bir balıkçı kasırga sırasında Neptunus'a şöyle demiş:"Ey tanrı
ister beni kurtar ister batır ,ben dümenimi kırmadan dosdoğru
ilerleyeceğim".Zamanımızda nice dönek, iki yüzlü karışık insanlar
gördüm ki dünya işlerinde benden daha tedbirli oldukları halde benim
kurtulduğum felaketlerden kendilerini kurtaramadılar.(syf.73-74)
*En az bildiğim şeyler tartışmaya en elverişli olanlarıdır.(syf.75)
*Yaşıyor ama bilmiyor yaşadığını.(syf.85)
*Acı masuma da yalan söyletir.(syf.106)
*Bütün umudum kendimde.(syf.108)
*İnsan her yerde hep o insandır ve bir insanın özünde soyluluk olmadımı dünyanın tacını da giyse çıplak kalır.(syf.131)
*Paranın saklanılması kazanılmasından daha zahmetli bir iştir.(syf.147)
*Cimriliği yaratan yoksulluk değil zenginliktir daha çok.(syf.155)
*Zafer zafer değildir,yenilen düşman yenilgiyi kabul etmedikçe.(syf.176)
*Ah bir dost!Eskiler dostluğun sudan ve ateşten daha zorunlu ve daha tatlı olduğunu söylerler,ne doğru!(syf.238)
*Halkı bir tek insan ,insanı halk gibi gör.(syf.315)
*Gideceği limanı bilmeyene hiçbir rüzgarın faydası yoktur.(syf.320)
9)Kitabın Yorumuenemeler bana bildiğim fakat üstünde hiç düşünmediğim
şeyler hakkında düşünme kapısını açtı.Okudukça Monteigneye hak verdim
ve şaşırdım. Çünkü bunları ben biliyordum ama ya üstünde düşünmemiştim
ya da parçaları birleştirmemiştim.
Monteigne Denemeleri oldukça akıcı bir şekilde, eğlenceli hikayelerle
ve filozofların sözleriyle destekleyerek yazmış. Her konudaki hikayeyi
merakla insana okutturuyor.İnsan okurken bol bol da düşünme fırsatı
buluyor.
Deneme, bir yazarın belli bir konuya ilişkin kişisel duygu ve
düşüncelerini anlattığı metinlere denir. Bu tür ilk yazıları 16.
yüzyılda Fransız yazar Michel de Montaigne yazdı ve Essais (Denemeler)
adıyla yayımladı. Bugün bir çok ülkede ilgiyle okunan edebiyat türünün
de adını koymuş oldu.
Deneme, yazarın belli bir konuda görüşlerini kısa biçimde anlattığı
edebiyat türüdür. Denemelerde, edebiyat, sanat, insanlar, gelenekler,
hatta gülünç olaylar gibi değişik konular ele alınabilir. Örneğin,
İngiliz yazar Charles Lamb 19. yüzyılın başlarında, "Domuz Rostosu
Üzerine" adlı bir deneme yazmıştı. Bu denemede ateşle oynamayı seven
bir Çinli çocuğun rastlantı sonucu kızarmış domuz etini tadan ilk insan
olduğu mizah yollu anlatılıyordu.
İyi bir deneme yazmanın yollarından biri, belli bir konudaki
düşünceleri önce bir kâğıda gelişigüzel not etmektir. Bundan sonra not
edilen düşünceleri, anlaşılmalarını kolaylaştıracak bir düzene sokmak
gerekir. Bir deneme için her zaman, okurun ilgisini çekecek ve denemeyi
sonuna kadar okunmasını sağlayacak bir giriş cümlesi çok önemlidir.
Deneme, aynı ölçüde dikkat çekici bir biçimde de bitirilmelidir.
Denemeyi okurken yazarla birlikte düşünsel yolculuğa çıkan okurun
sonunda düş kırıklığına uğramaması, demene yazarı açısından dikkat
edilmesi gereken bir noktadır.
Öte yandan, düşüncelerin paragraflara göre düzenlemesi gerekir. Öne
sürülen her yeni düşünce için ayrı bir paragraf kullanılmalı ve her
paragrafta bir ana düşünce işlenmelidir. Birçok deneme üç ya da daha
fazla paragraftan oluşur. Denemenin paragraflara bölünmesi, söylenmek
istenilenin kolay ve açık bir biçimde ortaya koyulmasını sağlar. Deneme
Fransız yazar Montaigne ile başlamış olmasına karşın, daha sonraki
yıllarda İngiliz yazarlar tarafından geliştirilmiştir. Ünlü İngiliz
denemecileri arasında Francis Bacon, Joseph Addison ile İrlandalı
Richard Steele sayılabilir. ABD'li en ünlü deneme yazarları Ralph Waldo
Emerson ile Henry David Thoreau’dur. Edgar Allan Poe şiir üstüne, James
Thurber de mizah türünde yazdığı denemelerle okurlarını etkilemişlerdir.
Montaigne’den sonraki ünlü Fransız deneme yazarları arasında Theophile Gautier, Anatole France ve Hippolyte Taine sayılabilir.
Türk edebiyatına deneme türü, Batı edebiyatlarının etkisiyle
Tanzimat'tan sonra girmiş ve Cumhuriyet'ten sonra gelişmiştir. Yakup
Kadri Karaosmanoğlu, Ahmed Haşim ve Falih Rıfkı Atay aynı zamanda
başarılı deneme yazarlarıydı. Deneme türünün en güzel örneklerini ise
Nurullah Ataç verdi. Bu türde örnekler veren öbür önemli yazarlarımız
arasında ise Ahmed Hamdi Tanpınar, Sabahattin Eyuboğlu, Suut Kemal
Yetkin, Vedat Günyol, Melih Cevdet Anday, Memet Fuat, Salah Birsel,
Nermi Uygur, Fethi Naci, Cemal Süreya, Füsun Altıok ve Selim İleri
sayılabilir.
DENEMELER
1)Kitabın Adıenemeler
2)Kitabın Yazarı:Michel de MONTEİGNE
3)Basıldığı Yıl:1996
4)Baskı Sayısı:23
5)Sayfa Sayısı:334
6)Kitabın Türüeneme
7)Kitabın Konusu:Kitapta yazar,yaşamımızdaki önemli olayları;insanların
hal,tavır,davranış,durum ve huylarını, sözünü sakınmadan,tek
tek,terbiye çerçevesinde eleştirmekte,düşüncelerini özgürce ve kendince
,öznel bir şekilde açıklamaktadır.
8)Kitaptan Alıntılar:
*Başkalarının bilgin olabilsek bile ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz.(ayf.29)
*Kusur korkusuyla suç işliyoruz.(syf.31)
*Her şey kırılmaz zinciriyle bağlı kaderin.(syf.44)
*Niçin başka güneş başka toprak ararsın,yurdundan kaçmakla kendinden kaçar mısın?(syf.57)
*Saadet bile haddini aşarsa azap olur.(syf.65)
*Kaderin insanlara bir lutfuda namuslu işlerin aynı zamanda en faydalı işler olmasıdır.(syf.73)
*Yunanlı bir balıkçı kasırga sırasında Neptunus'a şöyle demiş:"Ey tanrı
ister beni kurtar ister batır ,ben dümenimi kırmadan dosdoğru
ilerleyeceğim".Zamanımızda nice dönek, iki yüzlü karışık insanlar
gördüm ki dünya işlerinde benden daha tedbirli oldukları halde benim
kurtulduğum felaketlerden kendilerini kurtaramadılar.(syf.73-74)
*En az bildiğim şeyler tartışmaya en elverişli olanlarıdır.(syf.75)
*Yaşıyor ama bilmiyor yaşadığını.(syf.85)
*Acı masuma da yalan söyletir.(syf.106)
*Bütün umudum kendimde.(syf.108)
*İnsan her yerde hep o insandır ve bir insanın özünde soyluluk olmadımı dünyanın tacını da giyse çıplak kalır.(syf.131)
*Paranın saklanılması kazanılmasından daha zahmetli bir iştir.(syf.147)
*Cimriliği yaratan yoksulluk değil zenginliktir daha çok.(syf.155)
*Zafer zafer değildir,yenilen düşman yenilgiyi kabul etmedikçe.(syf.176)
*Ah bir dost!Eskiler dostluğun sudan ve ateşten daha zorunlu ve daha tatlı olduğunu söylerler,ne doğru!(syf.238)
*Halkı bir tek insan ,insanı halk gibi gör.(syf.315)
*Gideceği limanı bilmeyene hiçbir rüzgarın faydası yoktur.(syf.320)
9)Kitabın Yorumuenemeler bana bildiğim fakat üstünde hiç düşünmediğim
şeyler hakkında düşünme kapısını açtı.Okudukça Monteigneye hak verdim
ve şaşırdım. Çünkü bunları ben biliyordum ama ya üstünde düşünmemiştim
ya da parçaları birleştirmemiştim.
Monteigne Denemeleri oldukça akıcı bir şekilde, eğlenceli hikayelerle
ve filozofların sözleriyle destekleyerek yazmış. Her konudaki hikayeyi
merakla insana okutturuyor.İnsan okurken bol bol da düşünme fırsatı
buluyor.
