TÜRKİYE'DE HALTER SPORU

TÜRKİYE'DE HALTER SPORU Çağdaş
anlamdaki halter sporunun yurdumuza girişi 1890'lara rastlamaktadır,
ancak bu tarihten çok daha önceleri, “ağırlık kaldırma” denemelerinin
yapıldığı, çeşitli dönemlerde, özellikle orduda ağır kalkan ve
gürzlerle idmanın zorunlu olduğu bilinmektedir. Bu spora Osmanlı
padişahları da özel bir ilgi göstermişlerdir. Örneğin IV. Murat'ın
mermerden yapılma 102 kg ağırlığında bir gülleyi her sabah halkasından
tutarak haremden has odaya ya da Bağdat Köşkü'ne değin götürdüğü, akşam
hareme dönerken de aynı şekilde getirdiği bilinir. Bağdat Seferi
sırasında da, askerin gözü önünde bununla idman yaptığı söylenir.
Türkiye'ye çağdaş halter sporu, Galatasaray Lisesi'nin Fransız
öğretmenlerince sokulmuştur. Önceleri aletli jimnastiğin bir parçası
olarak yapılan halteri ilk olarak, aynı okulun önce öğrencisi daha
sonrada beden eğitimi öğretmeni olan Faik Üstünidman benimsemiştir.
Faik Bey'in 1896 Atlanta Olimpiyatları'nda 112.5 kg kaldırarak şampiyon
olan yunan Yataganos'u izledikten sonra 115 kg'lık ağırlıkla günlük
çalışmalar yaptığı bildirilmiştir. Faik Bey'in ardından öteki
jimnastikçiler (özellikle 1903'te kurulan Beşiktaş Osmanlı Jimnastik
kulübü jimnastikçileri), Osman Paşazade Hüseyin Bereket, Ahmet Fetgeri
(Aşeni), Mehmet Ali Fetgeri ve Mazhar Kazancı ağırlık çalışmalarını
programlarına aldılar. Hakkı Köprülü, Gümrüklü Selahattin, şair ve
filozof Rıza Tevfik Bölükbaşı, İhsaniyeli Rıfat, Tuğbay Şevket Kırgül,
Bahriyeli Asaf, Kaptan Nezir, Canbaz Rıza, Güreşçi Danyal, Ali Rana
Tarhan ve Kenan Öner ise halteri benimseyen öteki öncü sporcular
oldular. Jimnastikçilerden sonra güreşçiler de haltere ilgi
gösterdiler; Beşiktaşlı Kemal, Mızıkacı Danyal ve Sadi gibi güreşçiler
halterde büyük başarılar sağladılar.
Uluslararası alanda
katıldığımız ilk şampiyona 1924 Paris Olimpiyat Oyunları oldu. Bu
şampiyonaya, Gülleci Cemal Erçman ve Neyzen Şevki Sezgin'den oluşan
takımla gidildi. Gülleci Cemal tüy sıklette toplam 345 kg ile 39
halterci arasında 12. oldu, yine Gülleci Cemal 1928 Amsterdam Olimpiyat
Oyunları'nda 25 halterci arasında toplam 262.5 kg kaldırarak sekizinci
oldu, bu başarılar aynı zamanda uluslararası alanda halter sporundaki
ilk başarılarımızdır.
1930'lu yıllarda büyük bir
duraklamaya giren halterimiz ancak 1945'e doğru bir kıpırdanma
gösterdi. Bu dönemde Esat Kazancı başta olmak üzere Haşim Ekener, İlhan
Enülkümen, Mesut Sordum, Boğos Kambur adlarını duyuran sporcularımız
oldu. Bu adlar sayesinde o güne değin güreş federasyonuna bağlı bir dal
olan halter sporu bağımsız bir federasyon oldu, 1956 yılında Türkiye
Halter Federasyonu kuruldu. Bu hamle ile halterde kulüpleşmeye
gidilerek yaygınlaştırılması için çabalar harcandı. Bu dönemde Anadolu,
İstanbul Güreş, Bostancı ve Şişli kulüpleri haltere kucak açan ilk Türk
kulüpleri oldu.
II. Dünya Savaşı nedeni ile 1940 - 1955
yılları arasında yurt içinde sürdürülen Türk halteri uzun bir aradan
sonra uluslararası organizasyonlarda 1957 Tahran'da yapılan Dünya
Halter Şampiyonası'na katılarak bir kez daha yer aldı. İstenilen
başarıyı yakalayamayan takımımız Kayhan Bora, Nuri Akın, Reşit Örer,
Metin Gürman Ferdi Türkdamar ve Serkis Güllap'tan oluşuyordu. Buradan
kazanılan deneyim ile düzenli bir şekilde çalışmaya başlayan
haltercilerimiz kısa zamanda gelişim gösterdiler. 1959 yılında
Beyrut'ta düzenlenen Akdeniz Oyunları'nda 75 kiloda Metin Gürman
birinci olarak uluslararası alanda altın madalya kazanan ilk Türk
haltercisi oldu. 1961 yılında Viyana'da yapılan Avrupa Halter
Şampiyonası'nda Sadık Pekünlü'nün Avrupa 6.sı olması Türk halterinin
dünyaya duyurulmasının sağladı. Türk halterindeki bu başarıları 1964
Tokyo Olimpiyat Oyunları'nda yine Sadık Pekünlü'nün toplamda 445 kg
kaldırarak 11. olması izledi. 1967 yılında Tunus'ta yapılan Akdeniz
Oyunları'nda ise 82.5 kiloda Güner Çevik bronz madalya kazandı. Daha
sonra sırası ile 1969 yılında Bükreş'te düzenlenen Balkan Halter
Şampiyonası'nda 60 kiloda Salih Suvar ile 67.5 kiloda Sedat Misket
ikinci olarak gümüş madalya ve 90 kiloda Sadık Pekünlü üçüncü olarak
bronz madalya; 1970 yılında İstanbul'da düzenlenen Balkan Halter
Şampiyonası'nda 82.5 kiloda Mehmet Suvar birinci olarak altın, 90
kiloda Sadık Pekünlü ikinci olarak gümüş madalya; 52 kiloda Ahmet
Gülal, 67.5 kiloda Mehmet Gül ve Kayhan Suntur, 110 kiloda Ali Hoşfikir
ve ağır sıklette Ali Tan üçüncü olarak bronz madalya kazandılar. 1975
yılında Cezayir'de yapılan Akdeniz Oyunları'nda 82.5 kiloda Mehmet
Suvar'ın birinci olarak altın, 56 kiloda Bilal Özdoğan'ın üçüncülük
kürsüsüne çıkarak bronz madalya kazanmaları Türk halterinin
uluslararası düzeydeki başarılarına bir yenisini daha ekledi. 1976
Balkan Halter Şampiyonası'nda Mustafa Ertan birinci olarak altın
madalya kazanması ve 1977 Balkan Halter Şampiyonası'nda Mehmet Gül
birinci olarak altın madalya almasından sonra halterimiz 1982 yılına
değin bir duraklama devresi geçirdi. 1982 Balkan Halter Şampiyonası'nda
Hasan Has ve 1983 Akdeniz Oyunları'nda Levent Erdoğan birinci olarak üç
altın, beş gümüş ve yedi bronz madalya kazandırarak yeniden halterimizi
başarılı günlerine döndürdüler. Türk halteri 80'li yıllar öncesi Avrupa
da ilk 10'da, Dünya da ise ilk 20 arasında yerini aldı. 1986 yılında Naim Süleymanoğlu 'nun Türkiye'ye gelmesi halterimizde bir dönüm noktasını oluşturdu.
Naim Süleymanoğlu :
1967 yılında Bulgaristan'ın Mestanlı Köyünde dünyaya gelen Naim
Süleymanoğlu haltere on yaşında başladı. Kısa sürede Bulgaristan milli
takımına seçildi. 1983'te ABD'de düzenlenen gençler şampiyonasında
silkmede 160 kg ile büyükler dünya rekorunu kırdı. 1985 yılında
Varna'daki turnuvada rekorlarını koparmada 131.5 kg, silkmede 170 kg ve
toplamda 301.5 kiloya taşıdı. 1986 yılında 56 kg'den 60'a çıktı. Aynı
yıl toplamdaki rekorunu 335 kilo'ya yükseltti. 1986 yılının Aralık
ayında Merlbourne'de yapılmakta olan Dünya Şampiyonası sırasında
Türkiye'ye iltica etti. 8 Aralık 1986 Avusturya'nın Merlbourne kentinde
Dünya Kupası Şampiyonası esnasında Merlbourne Türk Büyükelçiliğine
sığınarak kırk saatlik Merlbourne-Londra arası uçak yolculuğunun
ardından dönemin başbakanı Sayın Turgut Özal'ın özel uçağıyla
Londra'dan Türkiye'ye geldi. Bu ilticası sonucunda Dünya Halter
Federasyonu Naim'i yarışmalardan men etti, ancak bu sorunda Turgut
Özal'ın Bulgaristan'dan Naim için izin alması ile aşıldı. Naim,
Türkiye'ye kaçışı, madalyaları ve rekorları ile tarihe geçmiştir. Kendi
ağırlığının üç katını kaldıran ilk halterci olan Naim Süleymanoğlu üç
olimpiyatta kazandığı madalyalar ile Türkiye'nin ilk olimpiyat
rekortmeni sporcusu olmasının yanı sıra yüz yıllık Olimpiyat Oyunları
tarihinde üç olimpiyatta üç altın madalya kazanan ilk sporcu olma
unvanını da taşımaktadır. Tüm zamanların en iyi haltercisi kabul edilen
Naim Süleymanoğlu, başarıları ile Time dergisine kapak olmuş yaptığı
kaldırışlarla “cep herkülü” lakabını haklı olarak kazanmıştır. Aktif
sporu bıraktıktan sonra IWF Asbaşkanlığına seçilen Naim Sülaymanoğlu
?????? yılları arasında IWF Asbaşkanlığı görevini yürütmüş 2005 yılında
yapılan IWF Yönetim Kurulu seçimlerine aday gösterilmediği için
katılmamış halen THF'da Asbaşkan olarak görev yapmaktadır.
Naim
Süleymanoğlu'nun aktif sporu bırakmasının ardından Türk Halterinde
herhangi bir boşluk oluşmamış Halil Mutlu kazandığı madalyalar ve
kaldırdığı ağırlıklarla Ülkemizde ve Dünyada halterin lokomotifi
olmuştur.
Halil MUTLU 14 Temmuz 1973 yılında Bulgaristan
Kırcaali'de doğdu. Haltere antrenörü İbrahim Elmalı'nın desteği ile 10
yaşında başladı. Ülkesinde gördüğü baskılardan dolayı spora iki yıl ara
vermek zorunda kaldı. Ardından 1989 yılının Aralık ayında Türkiye'ye
iltica etti. Mutlu, ilk şampiyonluğunu 19 yaşında İngiltere'de
düzenlenen Gençler Avrupa Şampiyonası'nda koparma, silkme ve toplamda
altın madalya kazanarak yaşadı.
Mutlu bugüne kadar bir kez
gençler, 7 kez de büyüklerde Avrupa şampiyonu, bir kez gençler ve 3 kez
de büyüklerde dünya şampiyonu olurken, 2004 Atina Olimpiyatlarında
Nurcan Taylan, Taner Sağır'la birlikte altın madalya kazanarak 3.kez
Olimpiyat şampiyonluğuna imza attı. Ülkemizde bu başarıya ulaşan 2.
dünya halterinde ise 4. sporcu olan Halil MUTLU'ya üst üste kırdığı
rekorlar nedeniyle 'Küçük Dev Adam' lakabı takıldı. Gazi Üniversitesi
Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu öğrencisi olan Halil Mutlu Dünyada
4. kez üst üste olimpiyat şampiyonluğunu kazanacak tek aday olarak
görülmektedir.
Geçtiğimiz yıllarda Hafız Süleymanoğlu,
Erdinç Aslan, Fedail Güler, Sunay Bulut, Dursun Sevinç, Ergun Batmaz,
Ali Eroğlu, Mehmet Yılmaz, Mücahit Yağcı, Yasin Aslan bayan
sporculardan; Aysel Özgür Şule Şahbaz, Derya Açıkgöz, Nurcihan Gönül,
Fatma Kabadayı ve Esma Can en başarılı isimlerdir.
Günümüzde
Nurcan Taylan, Emine Bilgin, Seda İnce, Sibel Özkan, Aylin Daşdelen,
Sibel Şimşek, Bünyamin Sudaş, Sedat Artuç, Ferit Şen, Erol Bilgin,
Ekrem Celil, Reyhan Arabacıoğlu, Taner Sağır uluslararası alanda
başarlı sporcularımızdandır.

HALTER

Sydney'de
bayanlar dalında yedi , erkekler dalında ise sekiz ağırlık sınıfı
olacak. Erkekler için bu sınıflar : 56 , 62 , 69 , 77 , 85 , 94 , 105
ve 105 kg üzeri olacak . Bayanlar için ise 48 , 53 , 58 , 63 , 69 , 75
ve 75 kg üzeri olacak. Atletler iki çeşit halter kaldırma yapacak :
Silkme ve koparma . Koparmada sporcu halteri tek harekette kafalarının
üzerine çıkartırlar. Silkmede ise atlet halteri boyun hizasında tutar
ve bir süre o pozisyonda kalır. Atletler her iki hareketten de ( silkme
ve koparma ) puan alırlar.

Nurcan Taylan olimpiyat şampiyonu
2004
Atina Olimpiyatları’nda halterde bayanlar 48 kiloda Nurcan Taylan, 2
dünya ve 5 olimpiyat rekoru kırarak altın madalyanın sahibi oldu.
Atina
- Olimpiyat şampiyonluğunu kazanan Nurcan Taylan, Türkiye’ye
olimpiyatlarda bayanlarda altın madalya getiren ilk sporcu oldu.



Ömer Öztürk
1959 yılında Ankara’da doğdu. Haltere 1975’te başladı. 1980 yılında
Belgrat’ta yapılan uluslararası müsabakada ikinci, 1981’de de Balkan
üçüncüsü oldu. Aktif sporu bıraktıktan sonra antrenör olarak görev
yaptı.
Levent Erdoğan
1958 yılında dünyaya geldi. İlk birinciliğini 1978 yılında kazandı.
1983 ve 1987 yıllarında Akdeniz Oyunları Şampiyonu, 1983 yılında Balkan
ikincisi, 1984’te Avrupa dördüncüsü oldu. Koparmada 100, silkmede 125
kilo kaldırdı. Milli takım antrenörlüğü yaptı.
Ferdi Türkdamar
Halterin ikinci dönemindeki ustalarındandır. 1957 yılında Tahran’da
yapılan Dünya Halter Şampiyonası’na katılan ekipte yer alan Türkdamar,
pek çok kez Türkiye şampiyonlukları elde etti.
Vasili Alexejev

1942
yılında doğdu. 1972 ve 1976 Montreal Olimpiyatları’nın süper ağır
siklet şampiyonudur. 80 defa dünya rekoru kırdı. 600 kilo kaldırarak,
dünyada bu kiloyu ilk kez kaldıran halterci ünvanını aldı. 10 kez Dünya
Şampiyonu, birçok kez de Avrupa Şampiyonu oldu. Rus Milli Takımı
antrenörü olarak da görev yaptı.
Sadık Pekünlü
1938
yılında İstanbul’da doğdu. Haltere 1956 yılında Deniz Harp Okulu’nda
öğrenciyken başladı. 1961 yılında milli formayı giydi. 4 yıl içinde
100’den fazla Türkiye rekoru kırdı. 1964 Olimpiyatları’nda 11. oldu.
1973 yılında trafik komiseri olarak görev başındayken kaza sonucu vefat
etti. Türk halterinin en önemli isimlerinden olan Pekünlü adına, 1974
yılından beri uluslar arası turnuvalar düzenlenmektedir.

Osman Mert
1948
yılında doğdu. 16 yaşında haltere başladı. Çeşitli Türkiye rekorları
kırdı. 1972 Münih Olimpiyatları’nda ülkemizi temsil etti ve sekizinci
oldu.
Gürsel Ateş
1967
yılında Erzurum’da doğdu. Haltere 1983 yılında başladı. 1986’da Gençler
Balkan ikincisi, 1987’de Akdeniz Oyunları üçüncüsü, 1989’da Avrupa ve
dünya dördüncüsü oldu.

Alpaslan Alpak
1971
yılında Sivas’ta doğdu. 1981’de Sivas’ta haltere başladı.
1988-1990-1991 yıllarında Balkan ikincisi oldu. Yıldız ve Gençler’de 14
Türkiye rekoru kırdı. 1989’da Avrupa dördüncüsü ve dünya yedincisi
oldu.

1948’de
İstanbul’da doğdu. Haltere 1961’de başladı. Vücut geliştirme ve güreş
sporlarıyla ilgilendi. 16 Türkiye rekoru kırdı. 1973 senesinde Balkan
üçüncüsü oldu. 10 kez milli formayı giydi. 1970-1978 yılları arasında
Deniz Harp Akademisi’nde uzman antrenör olarak görev yaptı. Marmara
Üniversitesi Spor Yüksek Okulu’nda halter dersleri ve seminerleri veren
Erçetin, 1971-1997 yılları arasında İstanbul Bölgesi Halter Ajanı
olarak görev yaptı.

Mehmet Suvar
1950
yılında Adana’da doğdu. Haltere burada başladı. 21 yaşında, Akdeniz
Oyunları’nda bronz madalya kazandı. Türkiye rekorları kırdı. Çeşitli
uluslararası şampiyonalarda ve Olimpiyat Oyunları’nda altın ve gümüş
madalyalar kazandı.

Hafız Süleymanoğlu
1967
yılında Azerbaycan’ın Samgait ilinde doğdu. 1982 yılında haltere
başladı. 1986’da 52 kiloda Avrupa Gençler Şampiyonu, 1989’da büyükler
kategorisinde Avrupa ve Dünya Şampiyonu oldu. Aynı yıl Türkiye’ye
iltica etti. 1990’da milli formayı giydi ve 132.5 kg ile Türkiye’ye
Dünya Şampiyonluğunu kazandırdı. 1991 ve 1992 yılları arasında Avrupa
Şampiyonu oldu. 1993 yılında Avustralya’da 2 gümüş, 1994’te Türkiye’de
3 gümüş kazanarak Dünya ikinciliğine ulaştı. 1995’te Avrupa
Şampiyonası’nda 1 altın, 2 bronz, 1997 Avrupa Şampiyonası’nda 3 altın
madalya kazandı.

Fedail Güler
1972’de
Bulgaristan’da doğdu. Haltere 1986’da başladı. 1991 Akdeniz
Oyunları’nda silkme ve toplamda altın, koparmada gümüş, 1991 Gençler
Balkan ve 1992 Gençler Avrupa Şampiyonaları’nda 67.5 kiloda 3’er altın
madalya, 1992 Akdeniz Oyunları’nda 64 kiloda koparma ve toplamda altın,
silkmede gümüş madalya elde etti. 1993 Büyükler Avrupa Şampiyonası’nda
70 kiloda 3 gümüş madalya alırken, 1994’Dünya Şampiyonası’nda iki dünya
rekoru kırarak 1 altın ve 2 gümüş madalya kazandı. 1995’te Avrupa
Şampiyonası’nda 3 altın, Dünya Şampiyonası’nda ise 1 altın, 1 gümüş ve
1 bronz madalya elde etti.

Ali Gümüş
Safranbolu'da
doğan Gümüş, spora İstanbul Güreş İhtisas Kulübü'nde başladı. 1959
yılında halterde milli forma giyen Gümüş, aynı yıl gazeteciliğe
başladı. Günlük Spor, Son Posta ve Tercüman gazetelerinde spor
yazarlığı yaptı.
Uluslararası
güreş şampiyonalarını en fazla takip eden gazeteci olan Gümüş, 1975'te
Sovyetler Birliği'nin Minsk şehrinde ve 1977 yılında Bursa'da "Dünya
Güreşine Hizmet" madalyasıyla ödüllendirildi.

Dünya Spor Yazarları Birliği'nin (AIPSI) FILA'daki temsilcisi oldu.
Waldemar Baszanowski
1935
yılında doğdu. Polonyalı halterci hafif siklette Tokyo ve Meksika
Olimpiyatları Şampiyonu oldu. Dünya halterinin en önde gelen
isimlerindendir.
Kemal Başkır
1952
yılında Eskişehir’de doğdu. 14 yaşında haltere başladı. Koparma ve
silkme dalarında çeşitli rekorlar kırdı. Akdeniz Oyunları’nda koparma
ve toplamda ikinci, Montreal Olimpiyatları’nda da onüçüncü oldu.
Arif Nusret Say
1933’te
Gaziantep’te doğdu. Ankara’da doğdu. Ankara’da spor hayatına başladı.
Önce atletizmle ilgilendi. Gülle ve disk attı. Bu sporu yaparken
halterle de uğraştı. Spor yaşamını bıraktıktan sonra (1967) Halter
Federasyonu’nun bünyesinde aktif görevler aldı. Türkiye Halter
Federasyonu Başkanlığı’nı 21 yıl süreyle üstlenen Say, başkanlık
döneminde Türk halter sporuna çok önemli hizmetler verdi. Halter
dünyasında sevilen ve sayılan bir kişi oldu. Uluslararası Halter
Federasyonu Denetleme Kurulu üyesi olarak görev aldı. 1995 yılında
öldü.
Thomas Kono

1930 yılında doğdu. Japon asıllı Amerikalı halterci hafif sıklette bir kez Olimpiyat, 6 kez de Dünya Şampiyonu oldu.

Yuri Vardanian
1956 yılında doğdu. Rus halterci hafif ağır siklette bir kez Olimpiyat, 5 kez de Dünya Şampiyonu oldu.
Charles Vinci
1933
yılında doğdu. 1956 Melbourne Olimpiyatları’nda 56 kiloda 342.5 kilo
ile altın madalya alan Vinci, 1960 Roma Olimpiyatları’nda 345 kilo
kaldırarak olimpiyatlarında üst üste altın madalya kazanan ilk halterci
oldu.
Sunay Bulut
1967
yılında Filibe’de doğdu. Haltere 1978’de Filibe’de başladı. 1986
yılında Bulgaristan’da Balkan Şampiyonu oldu. 1989’da Türkiye’ye geldi.
1990’da Macaristan’da dünya beşincisi, 1991’de Polonya’da Avrupa
üçüncüsü, 1992’de Barselona’da olimpiyat dokuzuncusu ve 1993’de
Bulgaristan’da Avrupa ikincisi oldu. 1994 Dünya Şampiyonası’nda 83
kiloda silkmede dünya rekoru kırarak gümüş ve toplamda bronz madalya
kazandı. 1995 Avrupa Şampiyonası’nda 91 kiloda bronz madalya aldı.
1996’da Avrupa Şampiyonu oldu.

Metin Gürman
1933
yılında İstanbul’da doğdu. Şişli Kulübü’nde 21 yaşında haltere başladı.
1957 yılında Milli Takım’a girdi. Halterdeki ilk başarımızı, 1959
Akdeniz Oyunları’nda 82.5 kiloda aldığı ikincilikle sağladı.