Çocuklara ve yetişkinlere takvimli aşı rehberi

Çoğumuz aşıların sadece çocuklara yapıldığı yanılgısına kapılıyoruz. Oysa aşılar biz yetişkinlere de uygulanıyor ve yaşamsal önem taşıyor. Özellikle de bulaşıcı hastalıkların kapıda beklediği sonbahar ve kış mevsiminde!


Evet, sezon başladı! Hayır, sonbahar giyim sezonundan değil, "aşı" sezonundan bahsediyoruz. Malum, sonbahar mevsiminde okulların açılması ve havaların soğumaya yüz tutması nedeniyle artık kapalı mekânlarda daha fazla zaman geçirmek zorundayız. Bu da bulaşıcı hastalıklara yakalanma riskimizin artması demek. Ama unutmayalım ki elimizde hastalıklara karşı çok güçlü bir silahımız var; aşılar! Kaç yaşında olursak olalım, aşılarımızın tam olması yaşamsal öneme sahip. Tabii aşıların etkili olabilmeleri için, doğru zamanda ve tavsiye edilen aralıklarla yaptırılmaları da çok önemli. Biz de, hem çocuklar hem de yetişkinler için takvimli bir aşı rehberi oluşturduk.

"Hangi aşıyı ne zaman yaptırmalısınız? Aşıların koruyucu süreleri nedir?" gibi soruların yanıtlarını Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Bakteriyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Dilek Arman ile Dokuz Eylül Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Kadir Biberoğlu'ndan aldık. Dosyamıza mutlaka göz atın.

Çocuklar için...

BOĞMACA AŞISI

Özelliği: Aşı, boğmacaya neden olan "bordetella pertussis" bakterisine karşı bağışıklık sağlayarak hastalığın gelişmesini önlüyor. Genellikle difteri ve tetanos aşılarıyla birlikte karma aşı şeklinde uygulanıyor.

Aşı takvimi: Doğumdan sonra 2. 3. ve 4. ayların sonunda yapılmalı. 16-24. ayda ve 4-6 yaşlar arasında iki kez daha tekrarlanmalı. 9 yaşından sonra yinelenmesine gerek yok.


Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Önerilen aşı takvimi boyunca uygulanmalı.


Kimler yaptırmalı? Tüm çocuklara yaptırılmalı.

ÇOCUK FELCİ AŞISI


Özelliği: İki tip çocuk felci aşısı var: 1 - Ağızdan damlatılan ve canlı virüs içeren aşı: Çocuk felcine yol açan "Poliovirus"ün hastalık yapma özelliği yok edilerek uygulanıyor. 2 – İnaktif, yani hastalık oluşturmayan virüs içeren aşı, kas içine yapılıyor.


Aşı takvimi: Doğumdan sonraki 2. 3. ve 4. ayların sonunda yapılmalı. 16-24. ayda ve ilkokul 1. sınıfta toplam iki kez daha tekrar edilmesi gerekiyor.


Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Önerilen aşı takvimi boyunca yaptırılmalı. 6 yaşından sonra tekrar edilmesi gerekmiyor.

Kimler yaptırmalı? Tüm çocuklara yapılmalı.

MENENJİT AŞISI

Özelliği: Vücutta bağışıklığı uyaran ve koruyuculuğu sağlayan "hemofilus influenza" bakterisinin dış tabakasından oluşuyor.


Aşı takvimi: 2. 3. ve 4. ayın sonunda toplam 3 kez yapılmalı. 16-24. ayda bir kez daha tekrar edilmeli.

Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Önerilen aşı takvimi boyunca yaptırılmalı. Aşı ömür boyu koruma sağlıyor.

Kimler yaptırmalı? Tüm çocuklara yaptırmak gerekiyor.

ROTA VİRÜSÜ AŞISI

Özelliği: Ağızdan uygulanan bu canlı aşının 1 protein ve 5 protein içeren iki tipi var. Bu iki tip aşı da benzer düzeyde koruma sağlıyor.

Aşı takvimi: Bir protein içeren aşı, doğumdan sonraki 2. ve 4. aylarda; 5 protein içeren ise 2, 4 ve 6. aylarda yapılmalı.

Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Önerilen aşı takvimi boyunca yapılmalı. Bu aşının da koruyucu etkisi ömür boyu sürüyor.

Kimler yaptırmalı? Tüm çocuklara yapılmalı.



KIZAMIK, KIZAMIKÇIK, KABAKULAK AŞISI

Özelliği nedir? Tek bir aşıda, üç virüs, canlı ve hastalık yapma özellikleri engellenmiş olarak bir arada bulunuyor.

Aşı takvimi: Doğumdan sonra 12. ayda bir doz ve ilköğretim 1. sınıfta bir doz olmak üzere toplam 2 doz uygulanması gerekiyor. Uzmanlar, daha önce aşılanmamış ve hastalığı geçirmemiş gençlere ilköğretim 8. sınıfta kızamıkçık aşısı yapılması gerektiğine dikkat çekiyor.

Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Uygulanan iki doz ile ömür boyu korunma sağlandığı için doz tekrarı önerilmiyor.

Kimler yaptırmalı? Tüm çocuklara yapılmalı.

Çocuklar ve yetişkinler için...

GRİP AŞISI

Özelliği: Grip aşısının iki tipi var. Birincisi, inaktif, bir başka deyişle hastalık oluşturmayan aşı. Yumurtada üretilen virüsün öldürülmesiyle elde ediliyor. Diğeri ise canlı, etkinliği azaltılmış; burundan uygulanan aşı.

Aşı takvimi: Grip salgını başlamadan önce, tercihen eylül ve ekim aylarında uygulanması gerekiyor. Ancak mart ayına kadar da yaptırılabiliyor. Grip aşısında yılda tek uygulama yeterli oluyor. Eğer 8 yaşın altındaki bir çocuğa ilk kez uygulanacaksa, bir ay ara ile iki doz olarak öneriliyor. Grip aşısı 3 yaşın altındaki çocuklara ise yarım doz olarak uygulanmalı ve ilk kez yapıldığında bir ay ara ile iki kez yarım doz verilmeli.


Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Gribe yol açan virüsler sıklıkla değiştiği için her yıl yeniden aşı yapılması gerekiyor. Aşının etkisi de zaten yaklaşık bir yıl sürüyor.


Kimler yaptırmalı? Sık seyahat edenler, sağlık hizmeti sektöründe çalışanlar, 50 yaş ve üzeri yetişkinler, kalp, diyabet, astım, akciğer, böbrek hastalığı veya AIDS gibi birtakım sağlık problemleri olanlar, kanser tedavisi görenler, yuvada çalışanlar ve huzur evinde kalanlar, uzun süre aspirin tedavisi alanlar ve grip mevsiminde hamileliğinin 2. ve 3. ayında olacak hamileler mutlaka aşılanmalı. Ayrıca iş adamlarına, üretimde çalışan kişilere ve sporculara da öneriliyor.

ZATÜRREE AŞISI

Özelliği: Aşı, hastalığa neden olan pnömokok bakterisinin dışında bulunan tabakadan elde ediliyor. 23 tip pnömokok bakterisi içeren aşı 2 yaşın üzerindeki çocuklarda ve yetişkinlerde, 7 tip pnömokok içeren aşı ise 2 yaşın altındaki çocuklarda da etkili oluyor.


Aşı takvimi: Daha önce yaptırmamış olanlar, 23 tip pnömokok bakterisi içeren aşı ile bir defa aşılanmalı. 7 tip pnömokok bakterisi içeren aşı ise 2. 4. ve 6. ayda toplam 3 dozdan sonra, 12-15. ayda tekrarlanarak uygulanmalı. Aşının başlama zamanı risk faktörlerine göre değişebiliyor.


Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Çoğu kişi için 23 tip pnömokok bakterisi içeren zatürree aşısını bir kez yaptırmak yeterli oluyor. Aşı, bağışıklık sistemi iyi çalışmayan kişilerde ise 5 yıl sonra tekrarlanmalı.


Kimler yaptırmalı? Kalp, diyabet, böbrek ve akciğer hastalığı olanlar, kortizon kullananlar, kemoterapi tedavisi görenler, organ transplantasyonu yapılmış hastalar, karaciğer hastaları, dalağı çalışmayan veya çıkartılmış kişiler ile 65 yaş üzerindeki sağlıklı kişilere öneriliyor. 2 yaşın altındaki çocuklarda ise 7 tip pnömokok bakterisi içeren aşıdan yararlanılıyor.

HEPATİT B AŞISI

Özelliği: Hepatit B virüsünün zararsız bir maya hücresinde üretilmesiyle elde ediliyor.

Aşı takvimi: Hepatit B aşısı üç dozdan oluşuyor; ilk iki doz arasında 1-2 ay, ikinci ile üçüncü arasında 3-4 aylık bir süre geçmeli. Annesinin hepatit B virüsü pozitif olan veya bu virüsü taşıyıp taşımadığının bilinmediği bebeklerde, ilk aşı doğumu izleyen 12 saat içerisinde, diğer bebeklerde ise ilk doz doğumdan hemen sonrası ile ikinci ay arasında verilmeli. Yetişkinlerde ise her yaş grubunda, her zaman yaptırılabiliyor.


Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Ömür boyu koruma sağlıyor.

Kimler yaptırmalı? Sağlık hizmetleri sektörü gibi kan ile temas riski olan mesleklerde çalışanlar, aynı nedenle itfaiyeci ve polisler, birden fazla seks partneri olanlar ya da cinsel partnerinin Hepatit B testi pozitif olanlar, kan ürünü kullanılması gereken hastalar, aile bireylerinde Hepatit B pozitifliği olanlar, kronik Hepatit C hastaları, uyuşturucu alışkanlığı olanlar ve diyaliz hastaları yaptırmalı.

HEPATİT A AŞISI

Özelliği: Aşının çocuklara ve yetişkinlere olmak üzere iki formu bulunuyor. Hepatit A virüsünün üretildikten sonra hastalık yapma özelliğinin ortadan kaldırılmasıyla elde ediliyor.


Aşı takvimi: 15 yaşına geldiğinde hastalığı geçirdiğine dair bir işaret bulunmayan gençlerin aşılanması öneriliyor. Aşı iki doz halinde uygulanıyor; ilk dozdan sonra 6-12 ay içinde ikinci dozun yapılması gerekiyor.

Hangi sıklıkta tekrarlanmalı? Hepatit A aşısı ömür boyu koruma sağlıyor. Bu yüzden tekrarlanmasına gerek duyulmuyor.

Kimler yaptırmalı? Hepatit A enfeksiyonu ile karşılaşma riski yüksek olanlar yaptırmalı. Sağlık hizmetleri alanında çalışanlar, kan pıhtılaştırıcı ilaç kullanan veya karaciğer hastalığı bulunanlar yüksek riskli gruba giriyor