Damat Ferit Paşa

[AsiRuH]

Damat Ferit Paşa
Osmanlı sadrâzamlarından. Şûrâ-yı Devlet
üyelerinden Seyyid İzzet Efendinin oğlu olup, İstanbul’da
1853 yılında doğdu. Tahsilini tamamladıktan sonra Hâricî
Teşkilâtta görev aldı. Paris, Berlin, Petersburg ve Londra
elçilikleri kâtipliklerinde bulundu. Daha sonra Sultan
Abdülmecid’in kızlarından Mediha Sultanla evlendi. 1884
yılında Şûrâ-yı Devlet üyeliğine tâyin edildi.
İki sene sonra da vezir rütbesi verilen Damat Ferid Paşa, Londra
Büyük Elçiliğine tâyinini istediyse de, Sultan
İkinci Abdülhamid Han tarafından bu isteği reddedildi. Bunun
üzerine memuriyetten ayrılıp, Meşrûtiyetin
îlânından sonra Âyân Meclisi üyesi oldu.
Devamlı yükselmek arzusunda olduğundan İttihat ve Terakki Cemiyeti
ileri gelenlerine yaklaştı. Ancak anlaşamamaları sonucu onların
aleyhinde çalışmaya başladı.
İmparatorluğun son zamanlarında beş defâ sadârete
getirilmiştir. Sadâreti zamânında yaptığı tutarsız
icrâatı sebebiyle memleketin içte ve dışta zor durumlara
düşmesinde büyük tesiri olduğu belirtilmektedir. Ayrıca,
Osmanlıların son sultânı, Sultan Altıncı Mehmed
(Vahîdeddîn Han) de kendisini sevmeyip daha
şehzâdeliği zamânında, Ferid Paşaya karşı sâhib
olduğu düşüncelerini açıklamıştı. Zekî, vatanını
seven ve son derece nâmuslu olan Sultan
Vahîdeddîn’in Ferid Paşayı defâlarca
sadârete getirmesini târihçiler, zamanın kritik
oluşundan ve mecburiyetten ileri geldiğini söylerler.

Nitekim İşgâl altındaki bir memlekette baskıların çok
olması, Tevfik, Ali Rızâ, Sâlih Paşa kabinelerinin kısa
zamanda görevden ayrılmaları, işgal idâresinin devamlı
tazyiki, onu 13 ay müddet içinde beş defâ
sadrâzamlığa getiren önemli sebeplerdir. Ferid Paşa, Tevfik
Paşanın kurduğu üçüncü kabînenin 3 Mart
1919’da düşmesi üzerine, 4 Mart 1919’da ilk
defâ sadârete getirildi.

15 Mayıs 1919 Yunanlıların İzmir’i işgâline kadar 2.5 ay
ilk sadareti sürdü. Ferit Paşanın 19 Mayıs’ta kurduğu
hükümet, 20 Temmuz 1919’a kadar devâm edebildi.
Ancak bir gün sonra tekrar kabîneyi kurmakla
görevlendirildi. Bu üçüncü sadâreti
ise 30 Eylül 1919’da sona erdi.

Ali Rızâ Paşa kabînesinin 3 Mart 1920’de
düşmesi, arkasından kurulan Sâlih Paşa hükümetinin
25 günlük iktidârdan sonra çekilmesi, Tevfik
Paşanın tekrar hükümet kurmayı kabul etmemesi, Ferid Paşanın
5 Nisan 1920’de tekrar sadrâzamlığa gelmesine sebep oldu.
30 Temmuz 1920’de kabînesini yenilemek için
istifâ etti. Bir gün sonra da son kabînesini kurdu. Bu
beşinci ve son kabînesi, 17 Ekim 1920’ye kadar devâm
etti.

Ferid Paşanın 13 aylık iktidârı sırasında önemli olaylar;
Meclis-i Mebusan’ın kapatılması, Sevr Barış Antlaşmasını
imzâlaması ve Kuvâ-yı Milliyeye karşı davranışlarıdır.
Anadolu’da hiç sevilmeyen Ferid Paşa, Millî
Mücâdelenin zafere ulaşması üzerine, Avrupa’ya
kaçtı. 6 Ekim 1923’te Fransa’nın Nice şehrinde
öldü.