Güneş tutulması

Güneş tutulması tarih boyunca insanların dikkatini çekmiş ve merakla
izlenmiştir. M.Ö. 2500-3500 yıllarına ait olduğu tahmin edilen eski
Hint ve Çin kaynaklarında Güneş tutulması ile ilgili bilgilere
rastlanmaktadır. Yine M.Ö. 2000 yıllarına dayanan bir Çin efsanesine
göre Güneş tutulması uğursuz sayıldığından, onu yutan ejderha atılan
oklarla avlanmak isteniyordu. Bunun için de, astronomlar önceden güneş
tutulmasının tarihini hesaplamak zorundaydı. Bu görevi
yapmadıklarından, iki astronomun başının kral tarafından kesildiği
rivayet edilmektedir. Yine Milattan önceki yıllarda Babil ve Milatlı
astronomların da güneş tutulma zamanını önceden belirlemeye
çalıştıkları bilinmektedir.


Eldeki mevcut kaynaklara göre, M.S. İkinci yüzyılda Güneş
tutulması zamanını doğruya yakın hesaplayan kişi Mısırlı Clavde'dir. Bu
kişinin geliştirdiği yöntem, tam kesin olmamakla birlikte, Güneş
tutulmasının tarihini, saatini, süresini, kısmî ya da tam olup
olmayacağını belirlemede 17. yüzyıla kadar kullanılmıştır.
Bugün ise yüzlerce yıl sonra meydana gelecek Güneş tutulması
olaylarının tarihleri, saatleri, yer yüzünün nerelerinden
gözlenebileceği gibi bilgiler kesin olarak hesaplanabilmektedir. Zira
kâinatta hiçbir şey, hesapsız, ölçüsüz, başıboş değildir. Kur'ân Güneş
ve Ay bir hesap ile hareket eder (55/5) demektedir. Bu ifade Allah'ın
ilmini ve kudretini gösterdiği gibi insanları da bu hesaplan anlamaya
teşvik etmektedir.
Güneş tutulması dediğimiz olay, Güneş-Ay-Dünya üçlüsünün uzayda aynı
düzlemde, aynı doğrultuda bulunması olayıdır. Bu konumda iken Güneş'le
Dünya arasına Ay girdiğinden Dünya Ay'ın gölge konisi içine düşmüş
olur. Ay Dünya'ya nispetle daha küçük olduğundan, Ay'ın gölge konisi
Dünya'yı tamamıyla içine almaz. O nedenle Güneş tutulması Dünya
üzerinde sadece bu gölgenin düştüğü şeritten görülebilir.



Her yüzyılda ortalama 237 Güneş tutulması meydana gelir; bunların
yaklaşık dörtte biri tam güneş tutulmasıdır. Astronomlar için Güneş
tutulması Güneş fiziğinin anlaşılmasına ışık tutan bir lâboratuar
vazifesi görmekte ve bu sayede Güneş hakkında yeni bilgiler elde
edilebilmektedir.
Tutulma esnasında güneşe çıplak gözle bakmak tehlikelidir. Bazı
ülkelerde ışığı süzerek güvenli bir gözleme imkânı sağlayan gözlükler
imal edilmektedir. Güneş tutulmasını gözlemek isteyenler, gözlerinin
sağlığı bakımından bu gözlükleri kullanmalıdırlar.