Muhasebe : SABİT VARLIKLAR VE AMORTİSMANLAR

[AsiRuH]

SABİT VARLIKLAR VE AMORTİSMANLAR:
AMORTİSMAN:
Kısaca yıpranma payı denir. İşletmelerin almış oldukları amortisman tabi iktisadi kıymetler kanunun belirlemiş olduğu %20 oranını geçmemek şartıyla en az beş yıl içerisinde gider olarak kaydedilerek işletme değerlerinden düşülür. İşletmelerin amortisman ayırmak için kullanmış oldukları iki farklı yöntem vardır.

Amortisman tutarın hesaplanması:
Amortisman tutarının hesaplanmasında çeşitli usul ya da yöntemler esas alınabilir. Burada VUK’ na göre yer alan ve yaygın bir uygulamada alnı bulan yöntemler üzerinde durulmuştur.

Bu yöntemler, normal amortisman yöntemi ve azalan bakiyeler yöntemi olmak üzere iki şekilde incelenecektir.

Normal amortisman yöntemi:
Bu yöntem eşit tutarlı amortisman yöntemi olarak da ifade edilmektedir. Bu yöntemde amortisman tutarını hesaplamak için maddi duran varlığın değerine sabit bir amortisman oranı uygulanır. Bir başka yol ise varlığın değerinin ekonomik ömre bölünmesi şeklindedir.

Örnek:
İşletme 2005 yılında 500 YTL’ ye bir bilgisayar satın alınıyor. Demirbaşın ekonomik ömrü 5 yıl olarak belirleniyor.

YILLAR YILLIK AMORTİS. BİRİKMİŞ KALAN DEĞER
TUTARI AMORTİSMAN

2005 ( 1. YIL ) 100 100 400
2006 ( 2. YIL ) 100 200 300
2007 ( 3. YIL ) 100 300 200
2008 ( 4. YIL ) 100 400 100
2009 ( 5. YIL ) 100 500 0

Yukarıdaki tabloda da görüleceği gibi demirbaş, eşit tutarlarda ayrılan amortismanla
yılın sonunda tamamen amorti edilmiştir.

Amortisman oranını bulmak için;
Amortisman oranı: 1 formülü kullanılır.
Ekonomik ömür
Yukarıdaki örnekte uygulana amortisman oranı : 1 = %20
5
Yıllık amortisman tutarı ise; 500 x 0.20 = 100
Amortisman oranının bilinmesi halinde ekonomik ömür;
Ekonomik ömür: 1 formülü ile bulunur.
Amortisman oranı
Örneği; normal (sabit) amortisman oranı %20 olan bir varlığın ekonomik ömrü;
Ekonomik ömür: 1 = 5 yıldır.
%20
Vergi Usul Kanunu’na göre amortismana tabi iktisadi kıymetlere uygulanacak normal amortisman oranı %20 oranından fazla olmamak şartıyla mükellefler tarafından serbestçe tespit edilebilmektedir. Yani mükellefler amortismana tabi bir varlık için %20’ye kadar diledikleri oranı kullanabilirler. Örneğin bir demirbaş için %10 oranını kullanarak 10 yılda amorti edebilirler. Ancak %20’nin üzerinde bir oranı uygulamaları halinde %20’lik oranı aşan yıllık amortisman tutarı, vergi mevzuatı açısından kanunen kabul edilmeyen gider olur.
Arazi ve binalar ile %20’den daha yüksek bir oranda amortismana tabi tutulacak varlıklara ilişkin amortisman oranları için Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunana amortisman oranları uygulanır. Binalar için bu oran %2’dir. Ayrıca tabi afetler, teknolojik gelişmeler gibi sebeplerle bir varlığın değerinde önemli derecede düşüler meydana gelmesi halinde, mükellefin başvurusu üzerine, Maliye Bakanlığı olağanüstü amortisman oranı da belirleyebilmektedir.

Azalan bakiyeler yöntemi:Kalan değerler üzerinden amortisman yöntemi olarak da ifade edilen bu yönteme ilişkin esaslar aşağıda açıklanmıştır:
Normal amortisman oranının iki katı alınır. Vergi mevzuatı açısından bu oran %40 geçemez. Örneğin, normal amortisman oranı olarak %10 tespit edilmiş ise bu yöntemde uygulanacak amortisman oranı ( %10 x 2 ) = %20 olur. Normal amortisman oranı %20 ise bu yöntemde uygulanacak oran; (%20 x 2 ) = %40 olur.
Amortisman oranı net değer ( kalan değer ) üzerinden uygulanır. Net değer, varlığın kayıtlı değerinden daha önce ayrılmış olan birikmiş amortismanların çıkarılması ile ifade edilir.
Son yılda kalan değerin tamamı amortisman olarak yazılır. Amortisman süresinin hesaplanmasında normal amortisman oranı kullanılır. Yani azalan bakiyeler yöntemi için tespit edilen amortisman oranı %40 ise bunu yarısı ( %40 / 2 ) = %20 normal amortisman oranıdır. Süre de yukarı da verilen formülden yararlanarak bu orana göre hesaplanır.

Örnek:
Yukarıda verilen örnek için azalan bakiyeler yönteminin uygulanması halinde, yıllar itibarıyla amortisman tutarları aşağıdaki gibi olacaktır.
Ekonomik ömür: 1 = 5 yıl
%20
Bu yöntemle uygulanacak olan amortisman oranı ( %20 x 2 ) =%40’tır.
İşletmenin 500 YTL’ ye satın aldığı ve ömrü 5 yıl olarak tahmin edilen ( bir önceki örnek ) demirbaş için azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplanan amortisman tutarları şu şekilde olacaktır:

YILLAR NET DEĞER YILLIK AMORTİS. B. AMORTİSMAN
TUTARI

2005 (1. YIL ) 500 200 (1) 200
2006 (2. YIL ) 300 120 (2) 320
2007 (3. YIL ) 180 72 392
2008 (4. YIL ) 108 43.20 435
2009 ( 5. YIL) 64.80 64.80 500

AMORTİSMAN KAYDI:
Yıllık olarak hesaplanan amortismanlar maddi duran varlığın kullanıldığı işletme faaliyetine göre ilgili gider hesabının borcuna 257. Birikmiş amortismanlar hesabının ise alacağına yazılır.
Örnek:
Yukarıda verilen örnekte 2006 yılı için hesaplanan demirbaş amortisman 200 YTL idi. Bunun muhasebe kaydı aşağıdaki biçimde olacaktır:


31.12.2006
770. GENEL YÖN. GİDERLERİ HS. 200
Amortisman giderleri
257. BİRİKMİŞ AMORT. 200
Bilgisayar amort.
Bilgisayar için ayrılan amort.


Bu ayıtla 500 YTL değerinde olan demirbaşın 200 YTL’lık kısmı 2005 yılında gidere dönüştürülmüştür.

ÖZ SERMAYE
SERMAYE:
NİTELİĞİ:
İşletmeye tahsis edilen veya işletmenin an sözleşmelerinde ye alan ve ticaret siciline tescil edilmiş bulunun sermaye tutarının kaydedildiği ve izlediği hesaptır.
b. İŞLEYİŞİ:
Taahhüt edilen sermaye bu hesaba alacak, 501 Ödenmemiş Sermaye hesabına borç kaydedilir. Şahıs işletmelerinde, ödenmemiş sermaye hesabı yerine doğrudan işletmeye tahsis edilen varlıklara ilişkin hesaplar borçlandırılır. Sermaye azaltılması durumunda da işletmeden çekilen sermaye tutarı hesaba borç olarak yazılır.
Örnek
Serdar Tuna 01.11.2006 tarihinde 500 YTL nakit, 300 YTL banka mevduatını tahsis ederek bir şahıs işletmesi kurmuştur.

01.11.2006
100. KASA HESABI 500
102. BANKALAR HESABI 300
500. SERMAYE HESABI 800
Kuruluş kaydı


Serdar Tuna 01.04.2007 tarihinde sermayesinin iş hacmine göre fazla olduğu gerekçesi ile sermayesini 200 YTL azaltma kararı alarak söz konusu tutarı işletmeden nakit olarak çekmiştir.

01.04.2007
500. SERMAYE HESABI 200
100. KASA HESABI 200
Sermaye azaltılması


2.) ÖDENMEMİŞ SERMAYE:
NİTELİĞİ: Ödenmemiş sermaye ticaret şirketlerinde ortaklarca taahhüt edilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır. Ortakların taahhüdü bu hesabın borcuna yazılarak sermaye oluşturulur. Bu hesabın kalanı sermaye hesabından düşüldüğü zaman ortakların ödedikleri sermaye tutarı bulunur.
İŞLEYİŞİ: Taahhüt edilen sermaye 500. Sermaye hesabına alacak, 501 Ödenmemiş Sermaye Hesabına Borç kaydedilir. Sermayenin azaltılması durumunda da işletmeden çekilen sermaye tutarı hesaba borç olarak yazılır.
Örnek:
Asena Can ve Aybüke Kaya 01.12.2006 tarihinde 900 YTL sermayeli Cankaya Limited Şirketini Kuruyorlar. Ortakların taahhüt ettikleri sermaye payları eşittir.
Asena Can taahhüt ettiği sermayenin 2/3’ünü nakit olarak yerine getiriyor. Geri kalan kısmını ise 15.01.2006 tarihinde nakden yerine getirecektir. Aybüke Kaya ise sermaye taahhüdünün tamamını işletmenin banka hesabına yatırıyor.


1 01.12.2006
501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 900
500. SERMAYE HESABI 900
Ortakların sermaye taahhüdü
2 01.12.2006
100. KASA HESABI 300
102. BANKALAR HESABI 450
501. ÖDENMEMİŞ SER. 750
01. ASENA CAN
02. AYBÜKE KAYA

Sermaye taahhüdünün yerine getirilmesi