Dilin Oluşumu

Dilin Oluşumu
Dil, insanların birbirleri ile iletişim
kurmakta kullandığı bir kavram olarak anlatılsa da dilin vazifesi bu
kadarla sınırlandırılırken, dilin nitelikleri sadece bu tanıma
indirgenemez. Halkın gerçek bir ürünü olan dil; oturup da bir komisyon
tarafından oluşturulmuş bir kültür olgusu ve/veya kavramı değil, halkın
dilden dile, nesilden nesile aktardığı bir hazinesi olarak günümüze
kadar çıkagelmiştir. Bu sebeple, bir milletin dili incelendiğinde
aslında geçmişten yüklü hikayeler taşıdığı, o milletin yaşayışı
hakkında derin bilgiler içerdiği görülebilir ve dilin oluşumu hakkında
önemli bilgiler elde edilebilir.
Bunu göstermek adına, dilerseniz biraz geçmişe gidelim ve geçmişte bir
seyahat edelim. Dilimizin geçmişimiz hakkında nasıl güzel ve somut
bilgiler içerdiğine hep beraber bakalım... Dilin manevi bir vatan, bir
tarih abidesi ve toplumların kültürleri adına nasıl bir somut olgusu
olduğunu hep beraber anlayalım.
Hiç ilgilenmemiş olsak bile tarih bilgilerimiz bize atalarımızın
hayvancılıkla geçindiği, at üstünde hareketli bir toplum olduğu, Orta
Asya’da denizlerden uzak topraklarda yaşadığı konusunda bilgiler verir.
Yerleşik hayata çok sonraları geçtiğimiz de hepimizin bilgisi dahilinde
olduğu tarihi bir gerçektir. Tüm bu yaşanılanların dilimizde o kadar
güzel etkileri vardır ki... Sanırım anlatımda kolaylık olması açısından
madde madde sıralamak anlamlı olacaktır.
1. Temel geçim kaynağı: Hayvancılık
Hayvancılıkla geçinen atalarımız çok uzun yüzyıllar boyunca tarımla
uğraşmamış ve bitkilerle tanışması tarihin daha sonraki devirlerine
ertelenmiştir. Göç etmeye başlayınca otluk ve meraları çoktan tükenmiş
Orta Asya’dan yola çıkmışlar ve yollarda bilmedikleri bitkilerle
karşılaşmışlardır.
2. At üstünde yaşam
Vaktinin büyük bir kısmını at üzerinde geçiren, öylesine ki atı da
kendisinde bulunan gökteki süt gölünden ruhlandıran (kutlandıran)
atalarımız harekete dayalı eylem köklerini tek heceli tutmuşlardır. At
ile birbirleri yanından geçerken, savaşırken, birbirleri arasında epey
mesafe varken uzun cümlelerle vakit kaybetmek istemeyen atalarımız,
“Kır, Vur, Git, Gel, Koş, Yık, Çek, İt, Düş, Eğ, Dik, Sok, Et, Yap,
Tut, At” demişlerdir. Latin kökenli dillerin aksine emir kiplerine
herhangi bir ek eklememişler, mümkün olduğu kadar kısa tutmaya
çalışmışlardır.
3. Maviliklerle ve diğer milletlerle buluşma
Denizle oldukça geç tanışan atalarımız, denizcilik terimlerini ve deniz
hayvanları isimlerini, kendisi gibi denizle geç tanışan diğer milletler
gibi o sırada denizcilikte oldukça gelişmiş olan rumlardan almışlardır.
Bu esnada hayvancılıktaki ustalıklarından dolayı ise et ve süte dayalı
ürünlerin isimlerini de tüm dünyaya vermişlerdir.
Yine dilimizdeki arapça kelime ağırlığı islamiyete geçişimiz hakkında
bilgi verirken, edebiyatımızda ve edatlarımızdaki farsça ağırlığı ise
farslarla uzun bir müddet edebi anlamda ilişkide olduğumuz bilgisini
verir.
4. Kadının önemi
Bildiğiniz gibi, kaandan sonra en yetkili kişi ve divanın eş başkanı
hatun idi. Hatun, Kaanı öldürtmek dışında her yetkiye sahip idi.
(Kaanın hatunu öldürmesi ya da öldürtmesi ayıp karşılandığı için
aslında Kaanın da hatuna zarar vermesi mümkün değildi). Üstelik
GökTanrı’nın görevlendirdiği ceza veren kötü ilahi varlıklar erkek iken
(o kadar ki birisinin adı erliktir), evleri ve namusları koruduğu
düşünülen ilahi varlıklar kadın idi. (Hala meleklerin kadın olduğunu
düşünmemiz, meleğin bir kadın ismi olması da aslında geçmişimizden bu
izi taşır)
Benim bu konuda sevdiğim en güzel örnek “Öksüz” idir. Ök, eski
Türkçe’de akıl demektir. Anası ölen bir çocuk, kendisine yol gösterici
olan kadınsız, yani “Akılsız” kalmıştır. Ana gibi kendisine her daim
akıl verecek birinden yoksun kalmıştır...