Isparta Sporunda İz Bırakanlar
Isparta
Sporunda İz Bırakanlar İlde düzenli ve sistemli spor
çalışmaları 1934 yılında kurulan Beden Terbiyesi Bölge
Müdürlüğü’nün kurulmasıyla başlamıştır.
Önceki yıllarda sportif faaliyetler spora gönül veren
kişiler tarafından ya da halkevleri tarafından organize edilmeye
çalışılmıştır. Bu çalışmalar daha çok futbol,
basketbol, voleybol, kayak, tenis ve bisiklet dallarında olmuştur. Bu
dönemlerde zaman zaman yabancılarla da temasların olduğu
bilinmektedir. Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüğü
uzun yıllar fahri görev yapan kişiler tarafından
yürütülmüş ve bu sebeple de o yıllarda fazla
yatırım yapılamamıştır.

Cumhuriyetin ilanı ile birlikte her alanda olduğu gibi spor alanında da
büyük atılımlar yapılmıştır. Isparta’da yakın
tarihimizde sporun gelişmesinde büyük çabalar harcayan
ve ileride saygıyla anılacak kişileri de hatırlamakta yarar vardır. Bu
düşünceyle Isparta sporunda iz bırakanlardan bazıları
şunlardır:

1. Tahsin Bilginer: Merkez
Gençlik Spor yöneticisi, Avcılık Kulübü Başkanı,
kayak sporunu Isparta’da ilk yapan ve öğreten ayrıca tenis
sporunu Isparta’ya getiren kişi olarak hatırlanmaktadır.

2. Adnan Demirtaş: Ortaokul jimnastik öğretmeni.

3. Naci Algı: Erkek Sanat Okulu jimnastik öğretmeni.

4. Vedii Tandoğan: Ortaokul jimnastik öğretmeni.

5. Ahmet Sağtürk (Ak Amat): Futbolcu, avcı.

6. Osman Altıntürk (Kasap Osman): Futbolcu.

7. Mustafa Oral (Göden mustuk) : Futbolcu.

8. Mustafa Coşkuntürk: Futbolcu, voleybolcu.

9. Mehmet Çimendere: Atlet, futbolcu ve futbol hakemi.

10. Kemal Kaya (Tren Kemal): Atlet.

11. Mehmet Otru (Çöp Mehmet): Atlet, futbolcu.

12. Adnan Comakoğlu: Isparta da ilk milli futbol hakemi.

13. Macit Sarıdana: Milli ve FİFA hakemi.

14. Şemi Aktopuk: Eğridir
Lisesi beden eğitimi öğretmeni. Dağcılık,yüzme branşları ile
uğraşmış ve araştırmacı yönüyle tanınmaktadır.

15. İbrahim Aktuna: Yöneticilik, futbolculuk, hakemlik ve A.S.K.F. İl Başkanlığı yapmıştır.

16. Cevdet Ergören: Futbolcu, yönetici.

17. Mehmet Çaltı: Ispartaspor kurucu başkanı,antrenör, futbol hakemi.

18. Hasan Tabak: Futbolcu, antrenör, hakem.

19. İbrahim Parlar: Yönetici.

20. Abdulkadir Parmaksız( Damas): Futbolcu, antrenör.

21. İrfan Yardımcı : Spor yazarı, hakem, antrenör.

22. Hilmi Eren: Beden eğitimi öğretmeni, atlet.

23. Uğur Sağtürk: Futbolcu, antrenör.

24. Tarık Söyleyici: Futbolcu, antrenör.

Cumhuriyet Öncesi Eğitim ve Kurumları
Cumhuriyet
Öncesi Eğitim ve Kurumları Eğitimin Isparta’daki tarihsel
gelişimine bakıldığında köklü bir geçmişe sahip olduğu
görülür. Selçuklular döneminde
kültür merkezleri arasında Isparta'nın önemli bir konumu
vardır. H. 1224 yılında açılan Atabey Medresesi buna örnek
gösterilebilir. Selçuklu ve Osmanlılar döneminde
nazari bilimler yanında pozitif bilimlerin de verildiği medreseden II.
Murat devrinin ünlü bilgini Ayasbuğ Çelebi ile
Fatih'in hocalarından Müslihittin Mustafa gibi bilim adamları da
yetişmiştir. Selçuklular devrinde medresede matematik,
astronomi, fizik gibi pozitif bilimler yanında, metafizik gibi
bilimlerin ders olarak okutulduğu bilinmektedir. Kanuni Sultan
Süleyman zamanında ise bu medreseden icazet almak,
Süleymaniye'den icazet almakla bir tutulmuştur. Bu devrede
Küçük Tacettin (Ece Halife) medresede müderrislik
yapmıştır.

1877 Konya Vilayet Salnamesine Göre Hamit Sancağının Okul ve Öğrenci Sayıları
Kaza ve Nahiye Adı Okul Türü Okul Sayısı Öğrenci Sayısı Isparta Merkez Kaza Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu
6
1
20146
204
6440Eğirdir Kazası Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 3
1
2747
-
499Yalvaç Kazası Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 8
1
40300
20
1078Karaağaç KazasıMedrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 6
1
50400
30
1386Uluborlu KazasıMedrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 7
-
35102
-
870Keçiborlu KazasıMedrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 1
-
1167
-
724Barla Ve Ağros Nahiyesi Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 3
-
1551
-
787Pavlu Nahiyesi Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 1
-
1414
-
325




19. yy. Isparta Sancağında eğitim durumunun ileri düzeyde olmadığı
bilinmektedir. 1877 Konya Vilayet Salnamesine göre Isparta
Sancağında toplam 35 medresede 1127; 4 Rüştiye Mektebinde 254; 212
Sübyan Okulunda da 12109 öğrencinin eğitim
gördüğü belirtilmiştir. Aynı dönemde Merkez Kazada
toplam 6790 Müslüman öğrencinin eğitim
gördüğü ve 2 Rum, 1 Ermeni İlkokulu bulunduğu
belirtilmiştir (Tablo 1).


1892 Konya Vilayet Salnamesi'ne göre Isparta Sancağında toplam 109
Müslüman ve 3 Rum Okulunun bulunduğu belirtilmektedir. Cuinet
ise 1892'de Hamidabad Sancağı'nda çeşitli düzeylerde 31
Müslüman, 6 Rum ve 1 Ermeni okulunun bulunduğunu
belirtmektedir (Tablo 2).

1892 Yılında Hamidabad Sancağı'ndaki Okulların Dinlere Göre Dağılımı
Topluluk Adı Okulun Türü Toplam Okul Sayısı Toplam Öğrenci Sayısı Müslümanİptidaiye
Rüştiye

30
1
800Rum
Ortodoks İlkokul
Ortaokul(E)
Ortaokul(K)4
1
1130
375
63Ermeni
Gregoryenİlkokul130Toplam 381398


1903 Maarif Salnamesine göre Isparta Sancağı'ndaki toplam 6
kütüphanede kayıtlı toplam 2817 kitap bulunmaktadır. Yine
aynı Salnameye göre Isparta Merkez Kaza, Yalvaç,
Karaağaç, Eğirdir ve Uluborlu Kazalarında toplam 60 medresede
2421 öğrencinin okuduğu belirtilmektedir. Ayrıca Eğirdir ve
Uluborlu kazalarında birer tane Rum-Ortodoks okulu mevcut olup,
Eğridir’de 60, Uluborlu’da ise 109 Hıristiyan
öğrencinin bu mekteplerde okuduğu kaydedilmektedir (Tablo 3, 4).

Cumhuriyet Döneminde Isparta da Milli Eğitim
Cumhuriyet
Döneminde Isparta da Milli Eğitim Cumhuriyetin ilanı ile birlikte
her alanda olduğu gibi Milli Eğitimde de büyük atılımlar
yapılmıştır. 1923 sonrası Isparta'nın kültür durumunu
görebilmek için rahmetli Hilmi Dilmen'in Ün dergisinde
çıkan “Isparta'da Okuma İşleri” başlıklı yazısına
bakmak yeterli olacaktır.

“Şüphe yoktur ki
yarınki nesil Isparta'mızın geçmiş günlerdeki okuma
vaziyetini öğrenmek isteyecek, yarınki neslin memleket hakkındaki
araştırmalarına mehaz olacak olan mecmuamızda bu malumatı da
bulabilmesini ve aynı zamanda geçmiş günlerle kendi
zamanının vaziyetini tebarüz ettirmek üzere tetkiklerde
bulunabilmeleri imkanlarını hazırlamayı fayda verici bir vazife olarak
telakki ettim."

1923 senesinde uzun harplerde yıprandıktan sonra 13 senelik bir
ayrılığa müteakip sevgili Isparta'mıza kavuşmuştum. O zaman
memleket İstiklal Zaferini kazanmıştı. Zafer sevinci, herkesin
yüzünü güldürmüş ve kara günleri
arkada bırakarak, yeni bir bahtiyarlığa kavuşturmuştu. Ancak Umumi
Harbin başlangıcında büyük bir deprem (hareket-i arz )
neticesinde hemen bütün Isparta yıkılmış, enkaz altında
binlerce insan kalmıştı.

Tabiatın bu amansız musibetinden sonra Isparta'mızın mütevali
harplerde bir kaç bin evladını kaybeylemesi cevvaliyetinden bir
parçasının kaybolarak sönük bir manzara alması
neticesini vermişti.

Etrafımı şöyle bir yokladım. Koca şehirde ne bir kitapçı ve
ne de bir gazete bayii vardı. Memleketimin dünya hayatiyle olan
alakasıyla okuma vaziyetini öğrenmek için eski arkadaşım
olan posta memuruna müracaat ederek sordum.

Bu arkadaşım postayı açarken beni de yanında bulundurmuştu. O
günkü postadan İzmir'den 8, Ankara'dan 3 Hakimiyet-i Milliye
ile İstanbul'dan 5 muhtelif gazete, ayrıca bir kaç tane de
okunmuş İstanbul gazeteleri paketi çıkmıştı. Umumi kitap sarayı
aradım. Halil Hamit Paşa Kütüphanesi'nin kapalı ve
anahtarlarının da Müftüde olduğunu söyledilerdi.

Sene 938, aradan 15 yıl geçti. Bu 15 yıllık Cumhuriyet devri bugün Isparta'mızda iki kitapçı yarattı” demişlerdir.

Cumhuriyetin kuruluş yıllarında İl'de 23'ü öğretmensizlik
nedeni ile kapalı, 56'sı açık, toplam 79 okul bulunurken,
1928-1929 öğretim yılında 89 ilkokulda, 160 öğretmen ve 6819
öğrenci bulunmaktadır. 1923-1924 öğretim yılında 5 sınıflı
okullardan 105, 3 sınıflı köy okullarından 348 öğrenci mezun
olurken 1928-1929 ders yılı sonunda 5 sınıflı okullardan 296, 3 sınıflı
köy okullarında 884 öğrenci mezun olmuştur.

















1923-1924 öğretim yılında birisi Merkezde, birisi de
Yalvaç'ta olmak üzere 2 ortaokul bulunmaktadır. Aynı
öğretim yılında bu okullarda toplam 35 öğrenci okumuş, 11
öğrenci mezun olmuş ve 15 öğretmen görev almıştır.
1928-1929 öğretim yılında ise bu iki okuldaki öğretmen sayısı
24, öğrenci sayısı 482 ve mezun öğrenci sayısı da 69'dur.

1928-1929 öğretim yılından itibaren faaliyete geçen Ulus
Okullarına halkın fazlaca ilgi gösterdiğini görüyoruz.
Bu öğretim yılında 3356'sı kadın, 6474'ü erkek olmak
üzere toplam 9830 yurttaş A dershanelerine kaydolmuştur.

Cumhuriyetin ilk 15 yıllık döneminde Isparta'daki okul,
öğretmen ve öğrenci sayıları Türkiye ortalamasına
yakındır. Eğitimin önemini çok iyi bilen Isparta halkı,
1940'lı yıllara gelindiğinde çocuklarını kız ve erkek ayrımı
yapmaksızın okullara göndermiştir. Okullaşma oranındaki
büyük artışlar sebebiyle bu dönemde derslik ve
öğretmen sayılarının yetersiz kaldığını görüyoruz. Bu
yıllarda 120 ilkokulda 214 öğretmen ile 21318 öğrenci
bulunmaktadır. Henüz Genel Liseler açılmamış olup, 2
ortaokulda 22 öğretmen görev yapmış, 1539 öğrenci de
eğitim görmüştür.

1944-1945 öğrenim yılından itibaren eğitim ordusuna katılan
Gönen Köy Enstitüsü öğretmenleri
köylerdeki eğitim ve öğretim faaliyetlerine önemli
ölçüde ivme kazandırmışlardır.

Ş. Aral, Ün dergisinde yazmış olduğu “Isparta'da
İlköğretim Çalışmaları” başlıklı yazısında 1940'lı
yıllarda halkın özverili çalışmalarını ve Köy
Enstitüsünün kuruluşunu özetle şöyle
anlatmaktadır:

“Köy
kalkınması, köy davası diye ele alınan büyük konu, bu
bilgi yuvalarının mütevazı göğsünden doğacak;
köylerimizin ve köylümüzün kültür,
geçim ve ekonomi alanındaki kısırlığını, yoksulluğunu olgunluğa
ve varlığa çevirecek, köy halkına huzur sağlayacaktır.

Okul kurağının yapı harcına, sırtında su taşımak suretiyle alın terini
de katan Türk annesinin fedakârlığını; bazen verimsiz ve
çelimsiz bir toprak parçası üzerinde kurulmuş, 15-20
evlik küçük bir köyün yavrularını
bilgisizlikten kurtarmak maksadıyla, maddî ve manevî
anlamıyla kudretlerinin üstünde bir gayret sarf edişlerini;
bütün varlığı ile bu işin doğuş ve oluşuna güvenerek
çalışmalarını olağanüstü bir başarı sayarak benimsemek
ve övmek bir hakikati açıklama ve hakkı teslimdir. Bu
memleket davasına bütün kalbiyle inanan ve benliğini katarak
istekle çalışan köylülerimizi anmak, onlara sağlık ve
esenlik dilemek bizim için mutlu bir görevdir. Yer yer
köylüye yapı işlerinde yardımı esirgemeyen, kendilerinin
yarın memleket çocuklarına ışık ve kültür verecekleri
yuvanın (okulun) yapılışında ortaklık ve hisselerinin bulunmasını bir
zevk ve borç sayan Gönen Köy Enstitüsü
öğrencilerinin; onlarda köycülük ve meslek aşkını
yaratan, öğrenim ve eğitimde hakiki birer öncü olmaları
için uğraşan Enstitü Öğretim Kurulunun bu mevzu
etrafındaki hizmetlerini de burada memnunlukla tespit ettik.”

1960 yılında 215 ilkokulu, 35318 öğrencisi ve 640 ilkokul
öğretmeni olan İlin 13 ortaokulu, 4600 ortaokul öğrencisi ve
bu okullarda görevli 83 öğretmeni vardır. 1950 yılından
itibaren açılmaya başlanan lise ve dengi okulların sayısı 1960
yılında 9'a ulaşmıştır. Bu okullar 1 İmam Hatip Okulu, 3 Genel Lise, 1
Erkek Sanat Okulu, 2 Akşam Kız Sanat Okulu, 1 Kız Enstitüsü
ve 1 İlk Öğretmen Okulu’dur. Bu okullarda toplam 104
öğretmen görev yapmış ve 3670 öğrenci eğitim
görmüştür.









Emekli Valilerimizden Mehmet Aldan, “Uzak Anılar” isimli kitabında şöyle diyor: “Benim
ilkokula başladığım tarihte, Isparta merkezinde Gazi İlkokulundan başka
Cumhuriyet İlkokulu, İstiklal İlkokulu, Karaağaç İlkokulu vardı.
Yaylazade Mahallesinde de 3 sınıflı bir okul öğretim ve eğitime
açıktı.



Bu okulların köylerden, kasabalardan süzülerek gelen
yetişmiş, deneyimli yöneticileri ve öğretmenleri vardı. Hepsi
de, ****** ilkelerine ve devrimlerine gönülden bağlı,
görevlerini aşkla yapan eğitimcilerdi. Devrimlerin
,çevrelerinde benimsenip tutunmasında etken olmuşlardı.

Şimdi, yarım yüzyılı çoktan aşan bir zamanın ardından
bizleri yetiştirmek için çalışan, çırpınan
özverili öğretmenlerimi görür gibi oluyorum; işte
en önde, kişiliği, güçlü eğitimci ve
yönetici yönleriyle Şadiye Dereli beliriyor. Onu Mediha,
Mukaddes, Fahriye ve Bedriye Hoca hanımlar ile Aydemir ve Kâmil
Beyler izliyor. Hepsini saygıyla, rahmetle anıyorum...”

1969 yılı Isparta'nın Eğitim Enstitüsü, 1977 yılı da Devlet Mimarlık Mühendislik Akademisi ile tanıştığı yıldır.





1980 ve sonrası Isparta Milli Eğitimi için atılım yılları olarak
tanımlanabilir. 1983 yılına gelindiğinde 325 İlkokul, 77 Ortaokul, 39
Genel ve Mesleki Lise olduğu görülmektedir. Bu okullarda
sırası ile 1694 ilkokul öğretmeni, 697 ortaokul öğretmeni,
997 lise ve dengi okul öğretmeni görev yapmıştır. Ayrıca
ilkokullarda 41600, ortaokullarda 12171, lise ve dengi okullarda 7433
öğrenci eğitim görmüştür. 1981 yılında başlatılan
okuma-yazma seferberliğine oldukça fazla katılım olmuştur.
1981-1984 yılları arasında açılan 2048 kursa, 39584 yurttaş
katılmış ve 28925 kişi okur-yazarlık belgesi almıştır. Böylelikle,
İldeki okur-yazar problemi büyük ölçüde
çözümlenmiştir.





1990’lı yıllar sayı ve tür bakımından çok sayıda
okulun açıldığı yıllardır. Bu dönemde ilköğretim
çağ nüfusundaki azalışlar sebebiyle ilkokullardaki
öğrenci sayısında azalmalar görülmektedir. 1996-1997
öğretim yılında 238 ilkokul, bu okullarda eğitim gören 17994
öğrenci ve görevli 945 öğretmen vardır. 80
ilköğretim ve 8 bağımsız ortaokulda toplam 26402 öğrenci
eğitim görmüş ve 1491 öğretmen de görev yapmıştır.
1990'lı yıllar lise ve dengi meslek okullarının da tür ve
çeşit olarak en çok açıldığı yıllardır. 1997
yılında İl genelinde 84 genel ve mesleki lise de orta kısımları ile
birlikte 1449 öğretmen görev almış ve 21621 öğrenci de
eğitim görmüştür (Tablo 8, 9, 10, 11).

Yine 1992 yılı Isparta’nın 20 yılı aşkın süredir hayal
ettiği üniversiteye kavuştuğu yıldır. Süleyman Demirel
Üniversitesi 12 fakülte, 4 enstitü ve 4 yüksekokul
ile yeni kurulan üniversiteler arasında en büyük
kapasiteyle doğmuş ve bugün Isparta bir üniversite şehri
haline gelmiştir.





Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in 23 Eylül 1995 tarihinde
kendi ismini taşıyan Fen Lisesi'nin açılışı ve Milli Piyango
Anadolu Lisesi'nin açılışında yaptığı konuşmalarda Milli
Eğitimin hedeflerini şu sözler ile belirlemişlerdir:

“Türkiye'mizi,
büyük ******'ün gösterdiği istikamette
çağdaş ülkeler seviyesine çıkarmak için
giriştiğimiz mücadelede başarıya ulaşmak, ancak Türkiye'nin
her tarafında kalkınmayı ileriye götürmekle
mümkündür” (Süleyman Demirel Fen Lisesi
Açılışı-Isparta, 23 Eylül 1995).





“Bu
milletin değerli evlatları, göz bebekleri çocuklarımız,
okuyacak; okutacak; çağın gerektirdiği kişiler olarak,
yetişecekler; milletimizi ve devletimizi ebediyete taşıyacaklar”
(Milli Piyango Anadolu Lisesi'nin Açılışı-Isparta, 23 Eylül
1995).

Özellikle son 12 yıllık dönem içerisinde gerek
“Kendi Okulunu Kendin Yap Kampanyası” gerekse “Ulusal
Eğitime Destek Kampanyası” çerçevesinde İlde
birçok okul yapılmıştır. Bunların en son örnekleri yapımı
2002 yılı içerisinde tamamlanan Isparta Öğretmenler
İlköğretim Okulu ve Isparta Öğrenciler İlköğretim
okullarıdır. Ispartalı öğretmenlerin ve öğretmenler
sendikalarının 100 milyar liralık katkıları ile 16 derslik okul 4 ay
gibi kısa bir sürede tamamlanmış, eğitim ve öğretime
açılmıştır. Yine yaklaşık 31.000 dolayında öğrencinin 150
milyarlık katkılarıyla 16 derslikli Isparta Öğrenciler
İlköğretim Okulu 3,5 ay gibi kısa bir sürede tamamlanarak,
eğitim-öğretime açılmıştır.

1997 yılından itibaren 4306 sayılı yasa ile 8 yıllık kesintisiz
ilköğretim uygulamasına geçilmiş olması sebebiyle 1997
yılına kadar olan ilkokul, ortaokul, genel ve mesleki liseler ile
ilgili bilgiler toplu olarak Tablo 12, 13 ve 14’de verilmiştir.





Okul öncesi eğitim, çocuklara erken yaşlardan itibaren daha
iyi gelişme imkanları sağlamak, onları ilkokula hazırlamak ve nitelikli
insan potansiyelini arttırmak bakımından büyük önem arz
etmektedir. Bu sahadaki eğitim faaliyetlerinin yoğunlaştırılması
kaçınılmaz bir mecburiyet olarak ortaya çıkmaktadır.

İlimizde okul öncesi eğitim özel ve resmi kurumlar aracılığı
ile sürdürülmektedir. Isparta'da son yıllarda yapılan
seminer çalışmalarıyla okul öncesi eğitim kurumlarının
önemine değinilmekte ve yaygınlaştırılması için de
bütün imkanlar Valilik ve Milli Eğitim
Müdürlüğünce seferber edilmektedir. İlimizde, 2002
yılı itibarıyla 2 müstakil ana okulu, 109 İlköğretim Okulu
bünyesinde ana sınıfı ve Kız Teknik Öğretim Genel
Müdürlüğüne bağlı Mesleki ve Teknik Orta
Öğretim Kurumları bünyesinde 4 uygulama sınıfı olmak
üzere toplam 117 okul ve kurumda okul öncesi eğitim
verilmektedir.(Tablo 15).

SDÜ'nün yaptığı bir araştırma çalışması. Unutulmaya
yüz tutan türkülerin notaları ve açıklamalar...



TÜRKÜ SÖZLERİ

ISPARTA

EĞİRDİR(1) EĞİRDİR(2)

SENİRKENT

SÜTÇÜLER

YALVAÇ

BARLA

GÜMÜŞGÜN