bjkli moderatör
mesaj sayısı : 184 Yaş : 40 Kayıt tarihi : 01/12/08
| Konu: Celal Bayar Ptsi Nis. 20, 2009 10:46 am | |
| Celal BAYAR; (d. 16 Mayıs 1882, Umurbey, Bursa – ö. 22 Ağustos 1986, İstanbul), siyaset ve devlet adamı. Çağdaş Türkiye’nin siyasal yaşamının çeşitli dönemlerinde önemli roller oynamıştır.
Bulgaristan’dan Türkiye’ye göç ederek öğretmenlik ve müftülük yapmış Abdullah Fehmi Efendi’nin oğludur. Çocukluğu ve ilk gençlik dönemi ailesinin yerleştiği Bursa’da geçti. Burada İpek Meslek Yüksekokulu ve College Francais de l’Assomption’da (Fransız Okulu) dersler alarak kendini yetiştirdi. Gemlik Reji İdaresi ve mahkemesinde, sonra Ziraat Bankası’yla Deutsche Orient Bank’ın Bursa şubelerinde memur olarak çalıştı. Bu yıllarda özellikle dayısının etkisiyle siyasetle ilgilenmeye başladı. 1907’de İttihat ve Terakki’nin Bursa’daki gizli kolu olan “Küme” adlı örgüte girdi. II.Meşrutiyet’in ilanından (1908) sonra, İttihat ve Terakki’yi Anadolu’da örgütlendirme politikası çerçevesinde Bursa’da bir şube açıldı. Bayar parti içinde yükselerek, 31 Mart Olayı’ndan sonra (1909) Bursa sorumlu yazmanlığına (katib-i mesul) atandı. Ardından aynı görevle İzmir’e gönderildi. Orada İttihat ve Terakki politikalarının başlıca uygulayıcılarından oldu. Partinin propaganda ve örgütlenme çalışmalarını yürüttü, parti görüşlerini yansıtan Halka Doğru adlı bir dergi çıkardı, bu dergide Turgut Alp takma adıyla yazılar yazdı. “Milli İktisat” politikasının uygulamaya geçirilmesi için çalıştı. Mütareke döneminde İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti’ne girdi (1918). İzmir’in işgali tehlikesi belirince, Galip Hoca takma adıyla, zeybek ve köy hocası kılığında köy köy dolaşarak işgale karşı propaganda yaptı. İzmir’in işgalinden sonra, Aydın’ın geri alınması mücadelesine katıldı. Balıkesir Kongresi kararı ile Akhisar cephesi alay komutanlığına getirildi.
1920’de son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na Saruhan (Manisa) milletvekili seçildi. Mecliste Kuva-yı Milliye’yi öven konuşmalar yaptı. İstanbul işgal edilince (16 Mart 1920) gizlice Ankara’ya geçti, I.TBMM’ye Bursa milletvekili olarak katıldı. Meclis’te eski İttihatçılarla işbirliği yapmayarak Mustafa Kemal’in yakın çevresine girdi. 1920’de bir ara iktisat vekilliğine atandı. Mustafa Kemal’in buyruğuyla Yeşil Ordu ve resmi Türkiye Komünist Fırkası’nın yöneticileri arasında yer aldı.1921-1922’de iktisat vekili olarak görev yaptı. 1922’de Lozan Konferansı’na gönderilen ilk kurula danışman olarak katıldı. Aynı yıl bir süre hariciye vekilliğine vekalet etti. Cumhuriyet’in ilanından sonra, Mart 1924’te mübadele, imar ve iskan vekilliğine atandı. Temmuz 1924’te bu görevden istifa etti. Aynı yıl Mustafa Kemal tarafından yeni bir ulusal banka kurmakla görevlendirildi. 26 Ağustos 1924’te ulusal ekonomi politikasının temel taşlarından olan ve Türkiye İş Bankası’nı kurdu ve 1932’ye değin genel müdürlüğünü yaptı.
Hükümetin etkin desteğinden yararlanan İş Bankası hızlı bir gelişme gösterdi. Bayar bu dönemde Mustafa Kemal’in yakın çevresinde bulunmasının sonucu olarak rejimin ekonomi politikasının belirlenmesinde etkili oldu.
1932’de İktisat vekilliğine getirilen ve 1937’ye değin bu görevde kalan Bayar, devletçiliğin de önde gelen uygulayıcılarından oldu.
İsmet İnönü, bazı konularda ******’le anlaşmazlığa düşerek başbakanlıktan istifa edince, Ekim 1937’de Bayar bu göreve getirildi. Yeni hükümet genel politikada köklü bir dönüşüm gerçekleştirmedi. Hükümetin bileşiminde de önemli bir değişiklik yapılmadı, ekonomi politikası değiştirilmedi. ******’ün ölümünden sonra cumhurbaşkanı seçilen İnönü’nün yeniden başbakanlığa atadığı Bayar’ın bu görevi kısa sürdü, Ocak 1939’da istifa ederek başbakanlıktan ayrıldı. Celal Bayar, 7 Ocak 1946’da üç arkadaşı Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte Demokrat Parti’yi (D.P.) kurdu ve partinin genel başkanlığına seçildi. D.P. 1946 seçimlerinde C.H.P.’ye karşı görece bir başarı elde ederek 62 milletvekili çıkardı. 1950 seçimlerinde D.P.büyük bir seçim başarısı elde ederek tek başına iktidara geldi. Cumhuriyet döneminde iktidar ilk kez el değiştirdi. Bayar 22 Mayıs 1950’de cumhurbaşkanı seçildi ve D.P.genel başkanlığından çekildi, 27 Mayıs 1960 müdahalesine değin bu görevinde kaldı. Türkiye’nin üçüncü cumhurbaşkanı olan Bayar, Cumhuriyet’in asker kökenli olmayan ilk cumhurbaşkanıdır.
Celal Bayar Ben de Yazdım (1965-72, 8 cilt) adıyla anılarını yayımladı. Öldüğünde dünyanın en yaşlı politikacısı olan Celal Bayar’ın cenazesi Ankara’da yapılan devlet töreninden sonra doğum yeri olan Bursa-Umurbey’de toprağa verildi. | |
|